تيپ‌شناسی عاشورا

 قرآن در ۲۰ آیه نخست سوره بقره، سه‌گونه تیپ‌شناسی انساني با سه نگاه، باور و جهت‌داری متفاوت و متناقض را اساس جامعه‌شناسي ديني معرفی می‌کند:

الف: آیات ۲ تا ۵، تیپ نخست: اهل تقوا، هدایت‌یافته، ایمان‌دار به نادیدنی‌های هستی، برپادارنده نماز، پرکننده خلأهاي اجتماعي و حفره‌های جامعه، خوش‌باور نسبت به راه و ره‌آوردهاي پیامبران، یقین‌دار نسبت به معاد، راه‌یافته به مقام هدایت به‌عنوان عطیه الهی، و پیروز‌گشتگان.

ب: آیات ۷ و ۶، تیپ دوم: کسانی که به انتهای کفر رسیده‌اند، آگاهانه حق‌ناپذیرند، شنوای هیچ سخن حق و رهروی هیچ راه روشنی نیستند، قوای ادراکي آنها يعني؛ قلب، گوش و چشم‌شان، به روی حق پُلُمپ و مُهرموم شده است.

ج: آیات ۸ تا ۲۰، تیپ سوم: روح مریض دارند و مرض‌شان هر لحظه رو به تزاید است، دروغ‌پردازند، اهل خُدعه‌اند، در ستیز و مقابله هميشگي با پروردگار خویشند، بی‌شعورند، کینه‌دار و بدخواهند، از موفقیت جبهه ایمان در رنج و عذابند، فاسدند و فسادگستر، در‌حالی‌که در نادانی محض‌اند، اهل ایمان را نادان می‌دانند، روی ثابت ندارند، روحشان چندگانه است، مسخره‌کننده‌اند، در‌حالی‌که خود دائماً توسط پروردگارشان درحال مسخره‌شدن هستند، مشغول فرو روی تدریجی در طغیان خود ساخته‌اند، کر و کور و گنگ‌اند، در برابر حق، رجعت‌ناپذیر، ناحق‌اند! و دارای برخی خصوصیات منفی روحی و شخصیتی ديگري هم هستندكه مجال گفتن آنها در اين حال نيست!

آن ویژگي برجسته عاشورا، فرايند عینیّت اجتماعی‌یافتن این سه تیپ قرآنی در يك نيمه!‌روز است:

- حسین(ع)؛ نماد برجسته و كمال‌يافته تیپ نخست

- یزید؛ نماد تمام تیپ دوم

- عمر سعد؛ نماد تنزل‌يافته تیپ سوم

همه عزت، شکوه و ارجمندی نهضت حسینی(ع) در این است که در کمتر از یک بعد از ظهر، هر یک از این سه نماد، به غایت باور و رفتار و انتهای خواسته و مقصد خویش رسیدند.

اگر انقلاب اسلامی در ذات خویش، عهده‌دار پیام نهضت حسینی است بايد هر شهروند و شهریاری در جامعه انقلابی بتواند خود را با روح این نهضت، که ستیزداشتن با ظلم، فساد، لابالی‌گری، زورگویی و دیکتاتوری است، دمخور و دمساز سازد، باید جای خویش را در پرهيز و ستيز با دو تیپ دیگر مشخص كرده باشد و همه رسالت دولتمردان و دولت‌زنان، اين انقلاب، طراحی راه، روش و گسترش مرام و منشی است که روز‌‌به‌‌روزرفتار و گفتار شهروندان خویش را متمایل و شبيه پیروان نخستین رادمرد عاشورا؛ حسین‌ابن‌علی(ع) نماید.