کودکان قربانی تبلیغات

امروزه بخش مهمی از زمان و فضای رسانه های گوناگون به پیام های تجاری و بازرگانی یا به اصطلاح تبلیغات اختصاص دارد...

امروزه بخش مهمی از زمان و فضای رسانه های گوناگون به پیام های تجاری و بازرگانی یا به اصطلاح تبلیغات اختصاص دارد و اتفاقا این بخش برای صاحبان رسانه از اهمیت بسیاری برخوردار است، چراکه بخش اعظم درآمدهای هر رسانه ای از این طریق تامین می شود و در یک نظام اقتصادی پویا، نمی توان رسانه ها را از انتشار و پخش تبلیغات منع کرد.

اما در این میان رعایت برخی نکات نیز به جهت حفظ حقوق شهروندان و حقوق مخاطب ضروری است که متاسفانه بعضا مورد خدشه و نقض قرار می گیرد. یکی از این حقوق لزوم عدم استفاده از کودکان در تبلیغات و همچنین عدم مخاطب قراردادن کودکان در تبلیغات است. از نظر آگهی سازان، کودکان مخاطبانی عالی به شمار می روند!!! چراکه براساس احساسات تصمیم می گیرند و به سرعت تحت تاثیر قرار گرفته و هرآنچه می شنوند باور می کنند، لذا نمی توانند ماهیت تبلیغات را از واقعیت تشخیص دهند. برای مثال اگر یک کودک پنج ساله در تبلیغی ببیند کودکی با خوردن یک خوراکی خاص بال درآورده و پرواز می کند! احتمال اینکه تا حدود زیادی این تصویر را به عنوان حقیقت باور کند وجود دارد و با این باور به والدین خود اصرار می کند که آن کالا را خریداری نمایند.

اما اینگونه تبلیغ و سوءاستفاده از احساسات پاک کودکان، به هیچ وجه عمل درستی نیست. از طرف دیگر فشار کودکان بر والدین به جهت خرید کالایی که در تبلیغات دیده اند و خودداری والدین از برآوردن خواسته های آنها، باعث ایجاد فاصله و کشمکش میان کودک و والدین خواهد شد و در مواردی عدم موفقیت کودک در تهیه آن کالا ممکن است موجب سرخوردگی وی نیز بشود و احساس کمبود کند؛ در حالی که در حقیقت کمبودی نیست و صرفا فضاسازی رسانه ای است.

با توجه به اهمیت این موضوع در همه جهان، اغلب کشورها در جهت منع اینگونه تبلیغات قوانین و مقرراتی وضع کرده اند. از آنجمله در یونان هرگونه تبلیغ اسباب بازی از ساعت هفت صبح تا ده شب ممنوع است و یا در سوئد از سال ۱۹۹۱، هرگونه تبلیغ برای کودکان زیر دوازده سال ممنوع شده است. در قوانین کشورمان هرچند در ماده ۱۴ آیین نامه تاسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانون های آگهی و تبلیغات، استفاده از کودکان برای معرفی کالا و خدماتی که انتظار مصرف کالا و یا بهره مندی از خدمت و یا خرید آن توسط ایشان نمی رود، ممنوع شده است، که البته در همین زمینه نیز تخلفاتی انجام میگیرد؛ مثل اینکه برای تبلیغ بانک از کودکان استفاده می شود! (که به نظر می رسد لزومی ندارد ذهن کودک را از سنین ابتدایی زندگی درگیر اینگونه مسائل نماییم) لکن جای قانونی برای منع مخاطب قراردادن کودکان در انواع تبلیغات اعم از تبلیغ در رسانه های مکتوب و اینترنتی و صدا و سیما، خالی است و چنانکه در قوانین و مقررات صراحتا هرگونه استفاده ابزاری از زن در تبلیغات ممنوع شده است، بهتر آن است چنین مقرره ای نیز در خصوص استفاده از کودکان و مخاطب قراردادن آنان داشته باشیم.
نویسنده: خدایار سعیدوزیری ـ روزنامه آفرینش