شمه ای از تکاپوهای استعمارگران در ملل اسلامی

در قرون اخیر اروپاییان در ورودشان به جهان اسلام و در برخورد با مسلمین ـ با توجه به کیفیت روابط گذشته طرفین و نقش و جایگاه اسلام ـ طبیعتا خواستار از میان برداشتن هر گونه مانعی، …

در قرون اخیر اروپاییان در ورودشان به جهان اسلام و در برخورد با مسلمین ـ با توجه به کیفیت روابط گذشته طرفین و نقش و جایگاه اسلام ـ طبیعتا خواستار از میان برداشتن هر گونه مانعی، هر چند عمیق و ریشه دار، از سر راه پیشروی و سلطه جهانی خود بودند، از این رو آنها با وحشیگری به سبک جدید که تداعی کننده
جنگ های صلیبی گذشته بود، بلاد اسلامی را اشغال کردند و در اوج آن در قرن ۱۹م./۱۳ هـ . بار دیگر هجومی ویرانگر و خانمان برانداز و تشدید کننده انحطاط داخلی را از ناحیه غرب متوجه مسلمانان کردند؛ آن هم درست زمانی که اقشار و اقطار عالم اسلام آن گونه که باید، آماده رویارویی و برخورد با چنین هجومی نبودند. ‏
استعمار گران اروپایی در مراحل اولیه فعالیت خود و در ادامه سفر های اکتشافی و تجارتی، گذشته از کشف آمریکا، با دور زدن آفریقا و عبور از دماغه امید به هندوستان رسیدند و در "گوا"ی هند اولین پایگاه های استعماری خود را ایجاد کردند و در این مسیر در سواحل آفریقا، خلیج فارس، دریای عمان و جزیره هرمز مستقر شدند.‏
پرتغال و هلند به عنوان پیشقراولان استعمار غربی با خطوط جدید دریایی، ممالک اسلامی را محاصره کردند. پرتغال با هجوم به جزیره هرمز توانست از طریق خلیج فارس، بهره برداری های بازرگانی و اقتصادی را به نفع خود دنبال کند و هلند به وسیله کمپانی هند شرقی در هند و سرزمین ماله ها (اندونزی و مالزی) به غارت منابع و ثروت های آن بلاد مشغول شد. انگلیس و فرانسه نیز به تدریج به قلمرو اسلامی راه یافتند و نفوذ های بازرگانی، اقتصادی و بعد سیاسی ـ نظامی خود را اعمال کردند.‏
با این حال نقطه آغاز این هجوم همه جانبه غرب به دنیای اسلام را باید حمله ناپلئون به مصر در سال ۱۷۹۸م./۱۲۱۳هـ . و اشغال نظامی و مستقیم این سرزمین مسلمان نشین دانست. اهداف نخستین این حمله مشخص بود: توسعه امپراتوری فرانسه و غارت آن مستعمره ثروتمند و محکم نمودن موضع فرانسه در آنجا در رقابت با انگلیس و جهت گیری علیه عثمانی و تسلط بر هند و به طور کلی ترویج الگوی های تمدن جدید غربی در مصر. ‏
حمله ناپلئون به مصر با آثار و عوارض فراوان آن، از نظر شدت تکان و ضربه روحی ـ روانی و سیاسی ـ اجتماعی وارد شده به مصر و جهان اسلام با فتح قسطنطنیه به دست ترکان قابل مقایسه است.‏
به هر حال رقابت های دول اروپایی در اشغال و غارت آسیا و آفریقای مسلمان و ایجاد و گسترش بازار ها برای محصولات خود، جهان اسلام را در قرن ۱۹م./۱۳هـ . صحنه تاخت و تاز های استعماری آنان قرار داد. از اوایل همین قرن با طرح "مسئله شرق" به منظور تعیین تکلیف امپراتوری عثمانی که به مرد بیمار اروپا شهرت یافته بود، دول اروپایی بر سر چگونگی تقسیم آن و سهم هر یک، به رقابت با یکدیگر برخاستند.‏
در هندوستان، انگلیسی ها از اواسط قرن ۱۹م./۱۳هـ . با درهم شکستن مقاومت مسلمانان هند این سرزمین را به صورت یکی از مهم ترین و مستحکم ترین پایگاه های استعماری خود در شرق در آوردند.در ایران مقارن قیام مسلمانان هند (۱۸۵۷م. / ۱۲۷۴هـ .) انگلیس در قضیه هرات وارد عمل شد و آن را از ایران جدا کرد و علاوه بر آن در طول قرن ۱۹م / ۱۳هـ . این کشور اسلامی، صحنه رقابت های استعماری روسیه و انگلستان بود. ‏همچنین انگلیس ها در خلیج فارس، مناطق جنوبی ایران، شبه جزیره عربستان، مالزی، مصر، سودان، افغانستان و فلسطین حضور مستقیم داشتند و آنها را به اشغال نظامی خود در آوردند و تحت سلطه گرفتند. فرانسه به بلاد اسلامی شمال آفریقا لشکر کشی کرد و پس از مصر در الجزایر، تونس و مراکش اعمال سلطه کرد. هلند بعضی از جزایر آسیای جنوب شرقی از جمله اندونزی را اشغال کرد و ایتالیا، لیبی و اتیوپی را تصرف نمود. روسیه نیز به آسیای مرکزی، قفقاز و نواحی شمال ایران وارد شد. هم اکنون نیز اشغال فلسطین به دست صهیونیست ها با حمایت همه جانبه انگلیس و آمریکا و به طور کلی دنیای غرب، مظهر تهاجم استعماری سرمایه داری غرب علیه جهان اسلام و مسلمانان به شمار می رود. ‏

ساناز علیمحمدی