سیره قرآنی پیامبر

خدای سبحان در قرآن کریم از رسول خاتم (ص) با عنوان “اسوه حسنه” یاد می‌کند: “لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه (احزاب/۲۱)“. لازمه این تعبیر الهی، لزوم تاسی و اقتدای مومنان به آن حضرت است. …

خدای سبحان در قرآن کریم از رسول خاتم (ص) با عنوان “اسوه حسنه” یاد می‌کند: “لقد کان لکم فی رسول الله اسوه حسنه (احزاب/۲۱)“. لازمه این تعبیر الهی، لزوم تاسی و اقتدای مومنان به آن حضرت است. توجه تام رسول اکرم (ص) به قرآن کریم، سیره نورانی آن حضرت را شایسته تاسی کرده است. برای استفاده بیشتر از سیره قرآنی پیامبر(ص)، اجمالا به برخی از آیات قرآن که مبین سیره ایشان است، اشاره می‌نماییم.
۱) عبادت و تهجد
خداوند سبحان، رسول گرامی (ص) را به شب زنده‌داری امر فرمود تا از این طریق به مقام محمود باریابد: “و من اللیل فتهجد به نافله لک عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا “ (اسراء/۷۹.) از آن پس، آن حضرت بدان حد در اقامه این عبادت به خود زحمت می‌داد که خداوند فرمود: “و ما انزلنا علیک القرآن لتشقی؛ قرآن نیامده تا خود را به زحمت بیندازی”(طه/۲.) در کیفیت نماز شب رسول اکرم (ص) آمده است که وی آب وضو و مسواک خود را از قبل مهیا می‌کرد و مانند یک رزمنده سنگر نشین، خواب ممتد و طولانی نداشت و همواره پاسدار حرم دل بود تا مبادا غفلت در آن راه پیدا کند. آن حضرت پس از خوابی کوتاه بیدار می‌شد، چهار رکعت نماز می‌خواند، سپس قدری می‌خوابید و دوباره برمی‌خاست و به همین ترتیب عمل می‌کرد. ایشان هر بار که بیدار می‌شدند به آسمانها نگاه کرده، این آیات را تلاوت می‌کردند: “ان فی خلق السموات و الارض... همانا در خلقت آسمان و زمین و رفت و آمد شب و روز، دلایلی است برای خردمندان. آنهایی که در هر حالت خدا را یاد می‌کنند و دائم در خلقت آسمان و زمین فکر کرده، می‌گویند: پروردگارا این دستگاه با عظمت را بیهوده نیافریده‌ای، پاک و منزهی، ما را از عذاب دوزخ نگاه‌دار”(آل عمران/۱۹۱-۱۹۰.) این گونه آیات هم انسان را به تفکر در نظام آفرینش تشویق کرده، و هم هدف‌داری نظام خلقت را گوشزد می‌کند. همچنین روش نیایش مسبحانه در پیشگاه خداوند را برای امن از عذاب دوزخ به سالکان می‌آموزد. غرض آنکه شب زنده‌دار واقعی کسی است که عبادت عملی او با عبادت فکری وی هماهنگ باشد.
۲) ساده‌زیستی و وارستگی از دنیا
رسول گرامی (ص) امور عادی و غیر عبادی زندگی خود را همانند مسایل عبادی، بر اساس توجه به قرآن تنظیم می‌کرد. درباره بی‌توجهی به دنیا و ساده زیستی آن حضرت، نقل شده است که بستر خواب حضرت، حصیر زبری بود که هرگاه بر روی آن استراحت می‌کردند، آثار تار و پود درشت و خشن حصیر در صورت مبارک آن حضرت نمایان می‌شد. به آن حضرت عرض شد: چرا قیصر و کسری باید در چنان آسایشی باشند و شما بر روی چنین حصیر زبری بخوابید تا آن که تار و پودش در رخسارتان اثر گذارد؟ پیامبر (ص) فرمودند: آیا نمی‌پسندید که دنیای زودگذر برای آنان باشد و سرای جاویدان آخرت برای ما. شکی نیست که من از آنان برترم و نزد خداوند گرامی‌تر، لکن مرا با تعلقات دنیوی کاری نیست، زیرا زندگی ما در دنیا به مسافری می‌ماند که لحظاتی در سایه درختی می‌آرمد و آنگاه که سایه زایل شد آن مسافر برخاسته، به سوی مقصد خود رهسپار می‌شود( بحارالانوار۲۵۶ :۱۶.) این وارستگی و بی‌رغبتی به مظاهر دنیا، بیانگر توجه تام رسول اکرم(ص) به معارف قرآنی و از جمله آیاتی است که آن حضرت را به ساده‌زیستی ترغیب می‌کند، مانند: “و لا تمدن عینیک الی ما متعنا به ازواجا منهم زهره الحیوه الدنیالنفتنهم فیه”(طه/۱۳۱.) یعنی ای پیامبر چشمانت به سوی متمکنان گشوده نشود، زیرا زرق و برق دنیا در حد شکوفه است و برای کسی میوه نخواهد شد.

علی مهدوی
منبع: جوادی آملی، عبدالله، سیره رسول اکرم در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، صص۳۱۳-۳۱۹