تدریس و تکنولوژی آموزشی

معلمان در گذشته تنها به دانش‌آموزان و درس توجه داشتند و تنها به آن دو می‌پرداختند. مطالعه تاریخ آموزش و پرورش و بیشتر کتاب‌های تربیتی نشان می‌دهد که غالباً به معلمان توصیه …

معلمان در گذشته تنها به دانش‌آموزان و درس توجه داشتند و تنها به آن دو می‌پرداختند. مطالعه تاریخ آموزش و پرورش و بیشتر کتاب‌های تربیتی نشان می‌دهد که غالباً به معلمان توصیه می‌شد دانش‌آموز خود را دوست بدار و البته بدون اشاره به ضرورت شناخت او و روش شناختن ماهیت و روش دوست داشتن دانش‌آموزان، معلومات خود را زیاد کن. منظور از معلومات زیاد یا باسواد بودن عمدتاً این بود که معلم، حاضرجواب باشد و به همه پرسش‌ها فوری پاسخ دهد و از حفظ تدریس کند. لیکن معلم امروز، خود را ناگزیر می‌بیند که به همان اندازه دانش‌آموز و درس، به خودش و موقعیت آموزشی و یادگیری یا شرایط موثر در آموزش و یادگیری نیز بپردازد و چگونگی آن‌ها را از جمله عوامل تعیین‌کننده‌ موفقیت در تدریس و یادگیری تلقی کند. به بیان دیگر، معلم معاصر، به عنوان یک مدیر یا سازمان‌دهنده، خود را موظف می‌داند که علاوه بر خود دانش‌آموزان و مطالب درسی به سایر عوامل موثر در موفقیت تدریس و یادگیری نیز بپردازد. از معلم امروز، در همه مراحل آموزشی، نباید انتظار داشت که همچون گذشتگان به حصیر و تشکچه پناه ببرد و تنها حرف زدن و متکلم وحده شدن را وسیله آموزش بداند بلکه او ناگزیر است از آخرین یا جدیدترین فرآورده‌های آموزشی و تکنولوژی آموزشی استفاده کند.
معلم امروز بر این باور است که تکنولوژی آموزشی، نوعی اسباب‌بازی و بازی کردن یا سرگرمی محض نیست و وسیله‌ای برای ارتزاق نمی‌باشد بلکه:
۱) یادگیری موثر و فعال را در دانش‌آموزان و دانشجویان برمی‌انگیزد.
۲) زمان آموختن را کاهش می‌دهد زیرا بر سرعت آن می‌افزاید.‌
‌۳) آموختن را آسان، دقیق و مطمئن می‌گرداند.
۴) یادگیری را برای همه‌ دانش‌آموزان لذّت‌بخش می‌کند.
۵) دانش‌آموزان و دانشجویان را در انتخاب شیوه و ابزارهای یادگیری تقریباً‌ آزاد می‌گذارد.
۶) با آنها تعارف ندارد و همیشه واقعیت را به آنان نشان می‌دهد.
۷) دانش‌آموزان را وادار کند که همزمان از همه حواس ارتباطی خود با جهان خارج استفاده کنند.
۸- آنان را از بی‌توجهی به موضوع آموختنی باز می‌دارد.
۹) غالباً یادگیری مشارکتی را ایجاب می‌کند.
۱۰) چون مغز و دست و بینایی و شنوایی با هم فعالیت می‌کنند طبعاً انضباط خودگردان برکلاس یا گروه‌های درسی حاکم می‌شود.
۱۱) کلاس از جوّ علمی و عاطفی مطلوبی برخوردار می‌شود.
۱۲) ارزشیابی را دقیق می‌کند.
۱۳) برخلاف تصور بعضی استفاده درست و به موقع از تکنولوژی آموزشی نه تنها معلم و دانش‌آموزان را از اندیشیدن بی‌نیاز نمی‌کند بلکه اندیشیدن عمیق و خلاق و انتقادی را در آنها برمی‌انگیزد.
۱۴) منابع علمی متعدد و متنوعی را معرفی می‌کند.
۱۵) دانش‌آموزان را از وابسته شدن به چند کتاب درسی یا حتی معلمان نجات می‌دهد و به خودگردان شدن آنها در آموختن کمک می‌کند.
۱۶) به دانش‌آموزان امکان می‌دهد که با مراکز علمی و فنی سراسر جهان، هر لحظه که بخواهند، ارتباط برقرار کنند و پاسخ‌های پرسش‌های علمی و فنی خود را بگیرند یا به وجود تحقیقات علمی جدید پی ببرند.‌
‌۱۷) دانش‌آموزان براساس علاقه و توانایی‌های خود فعالیت می‌کنند.
۱۸) همیشه با نوعی هیجان مطلوب، به آموختن می‌پردازند.
۱۹) توانمندی ابتکار و خلاقیت آنان را تحریک و تقویت می‌کند.
۲۰) تمرین‌های درسی را هدفمند و نشاط‌انگیز می‌کند.‌
‌۲۱) به تعمیق و تثبیت آموخته‌ها کمک می‌کند.
۲۲) به طور کلی کلاس یا موقعیت آموزشی و یادگیری را هم برای معلم و هم برای فراگیران مساعد و نشاط‌آور می‌کند.
چنین کلاس درسی یعنی کلاسی که استفاده از تکنولوژی در آن متداول است، طبعاً محیط آموزشی امنی خواهد شد و انضباط خودگردان جای انضباط تحمیلی معلم و مدرسه را خواهد گرفت و این از بزرگترین آرمان‌های هر معلم است. از این رو، از معلمان انتظار داریم که تادیر نشده است در روش‌ها و راهبردهای سنتی تدریس خود تجدیدنظر جدی به عمل آورند و تکنولوژی آموزشی روز را عامل بسیار مؤثر در تسهیل و تسریع و تعمیق یادگیری بدانند و از آن، هر معلم به نسبت درس خود، استفاده کنند. مدیران آموزشی نیز سریعاً‌ تکنولوژی آموزشی مورد نیاز معلمان خود را فراهم کنند و در اختیار ایشان بگذارند که در غیر این صورت هم معلمان و هم مدیران و هم دانش‌آموزان عمر خود را ضایع و تلاش‌های خود را بدون نتیجه مثبت برای زندگی امروز خواهند گردانید.
از سویی دیگر مدارس امروز کشور ما باید با این اعتقاد کار کنند تا دانش‌آموزانی بار آورند که:
▪ از تکنولوژی جدید نهراسند و آن را لازمه زندگی پیچیده و متغیر امروز بدانند.
▪ توانایی‌های بنیادی برای کاربرد درست این تکنولوژی را داشته باشند.
▪ می‌توانند با دنیایی که به این تکنولوژی نیاز دارد، سازگاری کنند. تکنولوژی قدیم را با تکنولوژی جدید سازش دهند و در کاربرد موفق و موثر تکنولوژی جدید مهارت پیدا کنند.
توفیق در سه مورد مذکور طبعاً هنگامی ممکن و میسر خواهد شد که استفاده از تکنولوژی آموزشی جدید در مدارس و دانشگاه‌های کشورمان رایج و تقویت شود.

ناهید محمدی آچاچلویی آموزگار منطقه ۵ تهران‌
منبع: نگاهی نو به روان‌شناسی آموختن یا روان‌شناسی تغییر رفتار
تالیف: علی اکبر شعاری نژاد
روان‌شناسی تربیتی اصول و کاربرد آن‌
تالیف گلاور وسروئینگ،ترجمه علی نقی خراز