چگونگی ایجاد تحول در تولیدات روستایی

امروزه توسعه از مفهوم الگوی رشد اقتصادی محض خارج شده و علاوه بر رشد اقتصادی، با الگوی عدالت اجتماعی، توسعه انسانی، خوداتکایی و تعادل های بوم شناسانه پیوند خورده است. بر این …

امروزه توسعه از مفهوم الگوی رشد اقتصادی محض خارج شده و علاوه بر رشد اقتصادی، با الگوی عدالت اجتماعی، توسعه انسانی، خوداتکایی و تعادل های بوم شناسانه پیوند خورده است.
بر این اساس توسعه را می توان تحول و ارتقای کمی و کیفی شرایط زیست و تولید و فرهنگ بومی و جوامع انسانی در خلال زمان دانست.
توسعه روستایی نیز با رویکردها و راهبردهای متعددی مطرح است، ولی مد نظر این پروژه رویکرد فضایی ناحیه ای و منطقه ای (شامل راهبردهای تحلیل مکانی، توسعه یکپارچه ناحیه ای و توسعه پایدار) می باشد.
امروزه اعتقاد بر این است که برنامه ریزی روستایی بدون ارتباط با شهر و برنامه ریزی شهری و دور از ارتباط با روستاهای اطراف، موفقیت آمیز نخواهد بود.
به عبارت دیگر، برنامه ریزی باید ناحیه ای باشد. یعنی شهر و روستا با هم در نظر گرفته شود.
از مجموع بررسی های انجام گرفته در رویکردها و راهبردهای توسعه روستایی ناحیه ای، چنین نتیجه گرفته می شود که تنها برنامه ای که به طور هماهنگ و همزمان می تواند جامع جمیع مسائل حیات روستایی را با در نظر گرفتن نقاط مثبت تمام راهبردها و دافع تأثیرات سوء آنها باشد، طرحی است که در قالب سیاستهای توسعه پایدار دنبال شود.
یعنی علاوه بر بهبود شرایط سکونت و توزیع عادلانه درآمد و امکانات، با شرایط زمانی و مکانی نیز انطباق لازم را ایجاد کند و تأثیر مستقیمی در بهبود کیفیت زیست داشته باشد.
طبق مطالعات انجام شده روستانشینی شکل غالب زندگی در ایران بوده که به دلایل و تحولات مختلفی تدریجا با توسعه شهرها و مهاجرت روستاییان به شهرها اهمیت خود را از دست داده است.
با افزایش نرخ رشد جمعیت در دهه ۵۵ تا ۶۵، جمعیت کشور رو به فزونی نهاد و ترکیب سنی جمعیت رو به جوانی گرایید. عدم برنامه ریزی صحیح و اصولی برای اشتغال این سیل جمعیت، توجه بیش از حد به شهرها بدون در نظر گرفتن توسعه روستاها باعث شد که فرصت های اشتغال در حوزه روستایی کاهش یافته و به تبع آن جامعه با بحران بیکاری به ویژه بیکاری فارغ التحصیلان مواجه شود.
دولت برای مقابله با بحران بیکاری علاوه بر فعالیت های پراکنده، پرداخت وامهایی را جهت خوداشتغالی در دستور کار خود قرار داد. نتایج اولیه حاکی از آن است که این وام ها به دلایل مختلف نتوانسته اند نتایج مورد انتظار را برای ایجاد فرصت های شغلی برای دانش آموختگان فراهم کند.
با توجه به مطالب فوق می توان چنین نتیجه گرفت که یکی از راه های برون رفت از بن بست بیکاری و ایجاد اشتغال، توجه جدی به توسعه روستاها و رویکرد خدمات محور، اقتصاد محور و تحول در تولیدات با تأکید بر دانش محوری است که باید در توسعه روستایی مد نظر قرار گیرد.
بر این اساس این طرح در نظر دارد با تدوین و ارائه چارچوب، به طور همزمان اقتصاد روستایی و اشتغال فارغ التحصیلان را سامان بخشد. یعنی با استفاده از توانمندی های روستاهای کشور و توان بالقوه متخصصان و فارغ التحصیلان، راه های ایجاد فرصتهای شغلی را مشخص و تدوین کند تا ضمن رفع یا کاهش بحران بیکاری فارغ التحصیلان، اقتصاد روستایی یا روستاهای کشور نیز احیا شود. در این راستا، این طرح در فاز اول در نظر دارد با شناخت شرایط و الزامات بهره گیری از متخصصان (فارغ التحصیلان) جویای کار در محیط های روستایی و همچنین توان و ظرفیت های روستایی در سطوح منطقه ای و محلی، چارچوب مفهومی عملیاتی را برای جذب فارغ التحصیلان در محیط های روستایی ارائه کند و پس از تحلیل شرایط در جهت دستیابی به چالش ها و فرصت ها، فرآیند و سازمان اجرایی لازم را برای اجرای چارچوب پیشنهادی تدوین کند. روستا یا حوزه روستایی نمونه باید از توان بالقوه و بالفعل مناسب برای اجرا و بهینه کردن طرح های مورد نظر برخوردار باشد.
تعیین شاخص هایی که بتوان به کمک آن روستاهای نمونه را انتخاب کرد خود از مهمترین مراحل این طرح می باشد. البته در انتخاب روستا و حوزه روستایی نمونه، تمام فعالیتهای قابل اجرا و بهینه سازی اعم از کشاورزی و غیر کشاورزی مورد نظر می باشد.
با توجه به پتانسیل و کشش روستاها ، می توان طرح های الگویی مختلفی را در بخش ها و زمینه هایی چون تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ICT) ، صنایع تبدیلی، صنایع دستی و روستایی، خدمات بین راهی و گردشگری و ... ارائه داد. از این رو خراسان به دلیل تنوع شرایط محیطی و بالطبع وجود تیپ های مختلف روستایی، شرایط لازم را برای انتخاب به عنوان یک منطقه نمونه دارا می باشد.
تعمیم پذیری چارچوب پیشنهادی برای سایر روستاها و یا حوزه های روستایی دارای توان و پتانسیل متناسب با این چارچوب، امکان پذیر است، لیکن از آنجایی که پتانسیل ها و استعدادهای مناطق و استان های کشور با یکدیگر متفاوت می باشند، انجام مطالعات تکمیلی و ارائه طرح اختصاصی برای سایر مناطق و استان ها برای اجرای آن ضروری خواهد بود. در فاز دوم این طرح، چارچوب پیشنهادی در محیط های منتخب روستایی به مرحله اجرا و آزمون گذاشته می شود که پس از اصلاح آن، چارچوب نهایی طرح با قابلیت اجرایی لازم ارائه می شود.

اداره امور پژوهشی سازمان همیاری اشتغال
فارغ التحصیلان دانشگاه ها