اِبْنِ صَدَقه، احمد بن صدقهٔ بن ابی صدقه، هنرمند آوازخوان و تنبور نواز ماهر (نیمهٔ اول سدهٔ 3ق/9م). گزارش زندگی و احوال او نخست در کتاب الاغانی آمده است که منبع نوشتهٔ نویری در نهایهٔ الارب (5/33- 35) گردیده، بیآنکه وی چیزی بر آن افزوده باشد. از تاریخ ولادت و مرگ وی آگاهی نداریم. اما با توجه به قراین و شواهد، تا حدودی زمان وی مشخص است. خاندان وی اصلاً حجازی بودند. جدش ابوصدقه آوازخوان مدینه بود که به پیروی از او، پسر و نوهاش، احمد بن صدقه نیز به موسیقی روی آوردند و مشهور شدند (ابوالفرج، 22/212؛ فارمر، .(122-123 از آغاز زندگی ابن صدقه و استادانش اطلاعی دردست نیست. ظاهراً نزد پدرش موسیقی آموخت و به مأمون عباسی (حک 198-218ق/814 -833م) که پس از سالها دوری از هنر و موسیقی، در آن زمان موسیقی دانان را در بغداد فراهم میآورد (فارمر، 96 -95 )، پیوست. بنابراین میتوان تولد او را در اوایل دههٔ هشتم سدهٔ 2ق/8م تخمین زد. ابن صدقه که در خواندن و نواختن ظرافت بسیار داشت و در اجرای آوازهای خود سرشناس بود (ابوالفرج، همانجا)، نزد مأمون منزلتی یافت و در شمار ملازمان او درآمد، چنانکه در سفری که مأمون در دیرالاعلی (در موصل) فرودآمده و از سوی نصارای ساکن دیر که یکی از اعیاد خود را جشن میگرفتند، مورد پذیرایی قرار گرفته بود، ابن صدقه نیز حضور داشت و به امر مأمون بر روی اشعاری که خود مأمون به تأثیر از مناظر جشن سروده بود، ترانهای ساخت و خواند (شابشتی، 176- 178). بار دیگر نیز به سبب ظرافتی که خالدبن یزید، کاتب و شاعر معاصر ابن صدقه (نک: ابن خلکان، 2/234- 235) به خرج داد، از سوی مأمون مورد عتاب قرار گرفت، اما پس از آنکه ماجرا روشن شد و بیتقصیری او به ثبوت رسید، جایزهٔ بزرگی دریافت کرد (ابوالفرج، 22/212-213). وقایع زندگی ابن صدقه پس از مأمون چندان روشن نیست. ظاهراً وی بغداد را در این ایام ترک گفته، به سوی شام رفته بود و این گزارش ابوالفرج (22/212) که اقامتگاه او را در شام نوشته است، باید مربوط به دوران خلافت معتصم و واثق، یعنی از 218 تا 232ق بوده باشد. در این دوران ابن صدقه دور از دربار خلافت روزگار میگذرانید، اما چون شهرت هنرش را به متوکل عباسی (حک 232-247ق/847 -861م) رسانیدند، امر به احضارش داد. ابن صدقه نیز به بغداد رفت و در مجلس او هنرنمایی کرد و مورد توجه و تحسین قرار گرفت و جوایزی دریافت داشت. همزمان، در میان مردم نیز شهرت یافت، چنانکه مکرر برای اجرای آواز و موسیقی دعوت میشد و در آمدی به مراتب بیش از آنچه از متوکل عاید او میشد از مردم کسب میکرد (همانجا). ابن صدقه با وجود اینکه ظاهراً در ایام اقامت در شام، زن و فرزند و علاقهای در آنجا پیدا کرده بود، دیگر به آنجا بازنگشت و در بغداد (یا سامرا؟) مقیم گردید، تا آنکه خبر فوت دخترش را در شام شنید و آهنگ آن دیار کرد. در راه مورد حملهٔ اعراب بدوی واقع شد و پس از آنکه اموالش را ربودند، خود او را نیز کشتند (همو، 22/215). تخصص ابن صدقه اجرای آوازهایی در بحر رمل و هزج (همو، 22/212) و مقام ماخوری (فارمر، بود که از وزنهای شاد و سبک موسیقی و غنا در ساز و آواز آن عهد به شمار میرفت. وی در دورانی میزیست که هنر آواز و موسیقی در عالم اسلامی به اوج خود رسیده بود و کسانی چون ابراهیم موصلی (ه م) ظهور کرده و به این هنر استحکام بخشیده بودند. در واقع هنرمندی نظیر ابن صدقه که در سدهٔ 3ق/9م فعالیت میکرد، نقشی در بنیان گذاری و یا انتقال این هنر (نک: ه د، آواز، ابن سریج) نداشت، بلکه وارث هنری غنی و تکامل یافته با فنون اجرایی قوی، هم در آواز و هم در نوازندگی بود. از این رو مطابق گزارش ابوالفرج (همانجا)، ابن صدقه که آوازی خوش داشت و در این فن ماهر بود، میکوشید تا با ارائهٔ ظرافت در اجرا، هنرمندی صاحبِ تأثیر و سبک خاص خویش باشد.