اِبْن‌ِ سَمْح، ابوالقاسم اَصبغ بن محمد بن اصبغ غرناطی (370- 426ق/980- 1035م)، ریاضی‌دان و اخترشناس اندلسی. شکلهای السمج، الشیخ و اصنع در برخی منابع مانند ابن صاعد (ص 69) و ابن خطیب (1/436) گویا اشتباه کاتبان است. وی در قرطبه زاده شد و در غرناطه درگذشت. از نامهٔ ابوبکر بن بشرون - از شاگردان مسلمه - به ابن سمح دربارهٔ علم کیمیا، چنین استنباط می‌شود که در دانش کیمیا نیز دستی داشته است (ابن خلدون، 697). ابن سمح از بزرگ‌ترین شاگردان مسلمهٔ بن احمد مجریطی (د 398ق/ 1007م) بود. بعدها پیروی از رأی و نظر ابومحمد السوسی را برگزید و او را از دیگران برتر دانست و به سبب نابسامانیهای سیاسی قرطبه، زادگاهش را ترک گفت و به غرناطه رفت و به حمایت حبّوس صنهاجی امیر بنی زمیری درآمد. در آنجا دارایی بسیار اندوخت و فراخ حال و نیکو روزگار گردید (ابن ابار، 1/207). از بزرگ‌ترین شاگردان او، ابومروان سلیمان بن الناشی را می‌توان نام برد که اغلب مآخذ، زندگی ابن سمح را به نقل از گزارشهای او آورده‌اند (ابن صاعد، 70؛ ابن ابی اصیبعه، 3/63؛ ابن خطیب، 1/436). آثار علمی: 10 اثر به ابن سمح نسبت داده شده که نسخه‌هایی از برخی از آنها در کتابخانه‌های جهان مضبوط است: 1. المدخل الی الهندسهٔ، که شرح و تفسیر کتاب اقلیدس است (ابن صاعد، 69)؛ 2. ثمار العدد، معروف به المعاملات (همانجا)؛ 3. کتابی بزرگ در هندسه، که در آن از خواص خط مستقیم و مقوّس و منحنی سخن گفته بوده است (همو، 69، 70)؛ 4 و 5. دو کتاب دربارهٔ اسطرلاب، یکی التعریف بصورهٔ صنعهٔ الاسطرلاب (تعریف شکل ساختمان اسطرلاب) در دو مقاله، و دیگری کتاب العمل بالاسطرلاب (کاربردِ اسطرلاب) در 130 باب. نسخه‌ای از کتاب اخیر در کتابخانهٔ موزهٔ بریتانیا مضوبط است VI/249) ؛ GAS, ابن ابی اصیبعه، همانجا)؛ 6. کتاب الزیج. ابن سمح این کتاب را که از تألیفات بسیار معتبر اوست، براساس روش سند هند، تدوین کرده است (کندی، .(126 مقری (3/176) بر این عقیده است که در این فن کتابی مانند زیج مسلمهٔ بن مجریطی و زیج ابن سمح تألیف نشده است. کتاب دارای دو بخش است: یکی مشتمل بر جدولها و دیگری حاوی رسائلی دربارهٔ آنهاست (ابن صاعد، 70). ابن زرقاله در کتاب العمل بالصّفیحهٔ خود، از زیج ابن سمح سود جسته است ( 2 )؛ EI7. کتابی راجع به نجوم که فقط ترجمهٔ آن به زبان اسپانیایی قدیم در دست است و در آن فواصل نقاط اوج کواکب در سال 146ق (1025م) داده شده است VI/249) )؛ GAS, 8. الکافی فی الحساب الهوائی، رساله‌ای است در چگونگی محاسبات ذهنی ارقام بزرگ در 10 باب. آلوارت آن را رسالهٔ کافیهٔ فی علم الحساب الهوائی ضبط کرده است. حاجی خلیفه (2/1377، 1381)، بغدادی (1/224) و طوقان (3/336) این اثر را دو کتاب با نامهای الکافی فی الحساب الهوائی و الکامل فی الحساب الهوائی دانسته‌اند. نسخه‌های خطی‌ِ کتاب مذکور در کتابخانهٔ برلین و اسکوریال نگاهداری می‌شود ( آلوارت،همانجا؛ I/861 S, )؛ GAL, 9. کتاب طبیعهٔ العدد (ابن صاعد، همانجا). در میان آثار ابن سمح از کتابی به نام رمایهٔ الغرض و حمایهٔ الجوهر عن العرض نیز نام برده شده است (جامعه، 5(2)/261). اگرچه فیلسوف الدوله (ص 67) او را در طب نیز صاحب نظر دانسته و از دو اثر ناتمام وی تعلیقات فی الطب و رسالهٔ فی حفظ الصحهٔ سخن گفته است، لیکن در هیچ‌یک از مآخذ معتبر به این مطلب اشاره نشده است.
