اِبْنِ بَصْال، ابوعبداللهمحمدبنابراهیماندلسیطلیطلی(د 499ق/ 1106م)، گیاهشناس مسلمان و دانشمند آگاه به دانش کشاورزی. او را ابن فصال نیز گفتهاند. کحاله (ص191) در گزارشی از اوضاع کشاورزی و گیاهشناسی در تاریخ اسلام، از دو شخص متفاوت با عنوان محمد بن ابراهیم بن فصال و ابراهیم بن محمد بن بصال نام برده که ظاهراً هر دو یکی هستند (دربارهٔ وجه تسمیهٔ ابن بصال و تغییر بصال به فصال، نک: II/901 , 2 EI). گر چه از منابع تاریخی به طور مستقیم اطلاعات چندانی دربارهٔ زندگی ابن بصال نمیتوان به دست آورد، اما با تکیه بر شواهد تاریخی عصر، میتوان تصویری از زندگی او ترسیم کرد. ابن بصال ظاهراً در طلیطله به دنیا آمد و مدتی در مصر و ایتالیا به سفر پرداخت (خیاط، 219). ره آورد این سفرها دانش و تجربهٔ فراوان در امر کشاورزی و پرورش گیاهان بود و گویا بسیاری از بذرهای گیاهان و کاشتنیهای مختلفی که اهمیت زراعی و طبی آنها را تجربه کرده بود با خود به همراه آورد (همانجا). پس از بازگشت به طلیطله به خدمت ابوالحسن یحیی المأمون امیر بنی ذوالنون درآمد و به سرپرستی باغهای وسیع او منصوب شد (همو، 218؛ قس: عنان، دول الطوائف، 420). هنگامی که آلفونس ششم پادشاه کاستیل، با استفاده از تشتت و اختلافات داخلی اعراب اسپانیا، طلیطله را از چنگ خاندان بنیذوالنون بیرون میآورد (ابن اثیر، 10/142-143؛ قس: ابن خلدون، 4(2)/347- 348)، ابن بصال به اشبیلیه رفت و به خدمت معتمد، پادشاه خاندان بنی عباد درآمد که وسعت باغهایشان در اندلس مقام دوم را ,II/901)–ª£ð¤¢ù“¯¤ì¤¢ô‘ داشت(عنان،همانجا).ویسرانج 2 .(EIتوجه خاص اندلسیان در دوران ملوک الطوایف (سدهٔ 5ق/12م) به ایجاد باغهای فراوان و وسیع، موجب ظهور گروه قابل توجهی از دانشمندان فن باغداری و علم گیاهشناسی و تدوین کتابهای متعددی به دست آنان شد. ابن بصال نیز در میان همین گروه ظهور کرد (نک: عنان، نهایهٔ الاندلس، 446؛ همو، دول الطوائف، 419-420؛ قس: مقری، 4/150) و توانست شاگردان برجستهای همچون ابوعبدالله محمد بن مالک طغنری تربیت کند (عنان، دول الطوائف، 420). آثار: ابن بصال اثر مهم خود کتاب الفلاحهٔ یا دیوان الفلاحهٔ را برای ابوالحسن یحیی المأمون نوشت. ابن عوام (ه م) چنانکه خود گفته از کتاب ابن بصال در تألیف کتاب الفلاحهٔ استفاده کرده و یادآور شده که ابن بصال بر مبنای تجارب شخصی خویش آن را نوشته است (پالنسیا، 476). ابن غالب در کتاب فرحهٔ النفس خود اشاره کرده که صحت مشهودات و برتری روشهای ابن بصال از طریق تجربه به اثبات رسیده است (مقری، 4/150). این کتاب توسط خود ابن بصال به صورت رسالهای در 16 باب خلاصه و القصد و البیان نامگذاری گردید. خلاصهای از فصلبندی و رئوس مطالب این کتاب را، همراه با گزارشی از وضع کشاورزی در اندلس به طور کلی و نقش و تأثیر ابن بصال در پیشبرد و توسعهٔ آن، در مقالهٔ خیاط (214-227) میتوان دید. ترجمهای کاستیلی از کتاب ابن بصال (مربوط به قرون وسطی) به ویرایش خ.م. میلاس والیکروزا در مجلهٔ الاندلس، در 1948م، شم 13، جزء 2، ص 347-430 (فولتون و لینگز، و بار دیگر با ترجمه و مقدمه و ویرایش همو و محمد عزیمان در تتوان، 1955م به چاپ رسیده است (واتسون، 347). والیکروزا نسخههای خطی جدیدی از آثار ابن بصال را در 1954م در تمودا جلد 2، ص 339-344 معرفی کرده است (عواد، 1/132).