اِبْن‌ِ اَهْدَل، ابومحمد، یا ابوعلی حسین بن عبدالرحمان بن محمد ملقب به بدرالدین و معروف به ابن اهدل از سادات حسینی (ح 779- 855ق/1377-1451م)، فقیه، متکلم، محدّث و مورخ اشعری - شافعی یمنی. سخاوی در الضوء الّلامع (3/145) نسب وی را با 23 واسطه به حضرت علی بن ابی طالب(ع) رسانده و تصریح کرده است که وی در قحزیه واقع در غرب الحقه از شهرهای یمن که عمری (ص 64) آن را فخریه ثبت کرده (قس: ریو، 453 )، متولد شده است، اما سخاوی در التبر المسبوک (ص 358) تولد ابن هدل را در ابیات حسین واقع در یمن نوشته است. ابن اهدل در زادگاه خویش مقدمات علوم را فراگرفت و حافظ قرآن شد. سپس برای ادامهٔ تحصیل در 795 یا 796ق به شهر مراوغه رفت و در آنجا از علی بن آدم زیلعی فقه آموخت و کتاب الحاوی را نیز در آن شهر فراگرفت و به مطالعهٔ کتب فقهی پرداخت و در 798ق به شهر ابیات‌حسین بازگشت و در آنجا نیزاز محمد بن ابراهیم حرضی و نورالدین علی بن ابی بکر ازرق فقه آموخت و در شمار خاصان ازرق درآمد و از او بسیار حدیث شنید و اجازهٔ فتوا یافت و نیز در این شهر نزد محمد بن نورالدین موزعی به فراگیری دانش پرداخت. سپس به زبید رفت و در آنجا رسالهٔ قشیریّه را نزد ابن رداد قرائت کرد؛ و کتاب اللطائف ابن عطاءالله را نزد علی بن عمر قرشی استماع نمود و کتاب اللّمع فی اصول الفقه را از قاضی جمال‌الدین عبدالله بن محمد ناشری فراگرفت. ابن اهدل بارها به سفر حج رفت و در یکی از این سفرها در مکه مجاور شد و از جمال‌الدین ابن ظهیره استماع حدیث کرد و در مدینه نیز از زین‌الدین مراغی و ابوحامد مطری دانش آموخت و پس از بازگشت به یمن از مجد شیرازی استماع حدیث کرد و در 828ق/1425م از ابن جزری که به یمن وارد شده بود نیز حدیث شنید و گویا چنانکه سخاوی اشاره کرده است از ابن حجر عسقلانی به اجازه روایت کرده است. ابن اهدل در کتب حدیث، تفسیر، لغت، دیوانهای شعرا و کتب صوفیه مطالعهٔ وسیعی داشت و با عقاید ائمهٔ اهل سنت و اصطلاحات فقها و محدثان و مفسران و اصولیان و اهل ادب آشنایی کامل داشت و در علوم منقول و معقول متبحر بود، تا آنجا که در ابیات‌حسین مدار فتوا گردید (سخاوی، الضوء، 3/145-147) و چون شهرت وی در همه جا پیچید، طالبان علم نزد او می‌شتافتند (شوکانی، 1/219). هنگام اقامت در مکه بسیاری‌از واردین به این شهر از جمله برهان بن ظهیره، ابن فهد، علاءالدین بن سید عفیف‌الدین، فتح‌الدین بن سوید و حسافهٔ بن جریر مالکی از او استماع حدیث کرده‌اند و سخاوی و امام الکاملیهٔ از او اجازهٔ نقل حدیث گرفته‌اند (سخاوی، الضوء، 3/147؛ همو، التبر، 358). آثار: به ابن اهدل آثار زیادی نسبت داده‌اند. سخاوی ( الضوء، 3/146-147) نوشته است که در 848ق/1444م به خطِ خودِ ابن اهدل خواندم که بیش از 10 اثر داشته است و سپس حدود 20 اثر وی را نام برده است. آثار موجود ابن اهدل اینهاست: کشف الغطاء عن حقائق التوحید و الرّدّ علی ابن عربی، که به کوشش احمد بکیر در تونس 1964م به چاپ رسیده است؛ تجرید الاسماء المذکورهٔ فی کتاب تحفهٔ الزمن فی تاریخ سادات الیمن، نسخه‌ای از این کتاب در کتابخانهٔ آصفیهٔ حیدرآباد دکن، (سید، 2(3)/95) موجود است؛ تحفهٔ الزمن فی تاریخ سادات الیمن، که مختصری از کتاب السلوک فی طبقات العلماء و الملوک ابوعبدالله یوسف بن یعقوب معروف به بهاء الجندی (د 723ق/1323م) است با اضافاتی از ابن اهدل. نسخه‌ای از این کتاب در موزهٔ بریتانیا موجود است (ریو، شم که به علت افتادگی از اول و آخر کتاب نام نویسندهٔ آن مشخص نیست، ولی از قراین موجود در متن نسخه پیداست که این کتاب از ابن اهدل است و نسخه‌های دیگری در جامع صنعا (رقیحی، 4/1747) و الازهر مصر (نک: مختار وکیل، شم 1436) موجود است؛ شرح مسئلهٔ القدر، نسخه‌ای از آن در چستربیتی موجود است ( آربری، )؛ II/4822 عدّهٔ المنسوخ من الحدیث علی ما اخبر به بعض اهل الحدیث، نسخه‌ای از آن در کتابخانهٔ ندوهٔ العلماء لکهنو موجود است ( فهرست، شم 153)؛ اللمعهٔ المقنعهٔ فی ذکر فروق المبتدعهٔ، نسخه‌ای از آن در جامع صنعا هست (زرکلی، 2/240)؛ غربال الزمان یا مختصر تاریخ یافعی ( مرآهٔ الجنان )، همین غربال الزمان را ابوزکریای عامری مختصر کرده است که نسخه‌ای از آن در آصفیه موجود است (آصفیه، 1/136؛ قس: زرکلی، همانجا)؛ مسئلهٔ الانتقاد مع حسن الاعتقاد و مسئلهٔ الرؤیا، که نسخه‌های آنها در چستربیتی موجود است ( آربری، همانجا)؛ مطالب اهل القربهٔ فی شرح دعاء ابی القربهٔ، نسخه‌ای از آن در مکتبهٔ الوطنیهٔ تونس (جامعه، 18(1)/20) نگهداری می‌شود؛ «قصیده» که طاهر بن زیّان زواوی آن را تسمیط کرده و نسخه‌ای از همین تسمیط در رباط موجود است ( S, GAL, II/239 ).
