اِبْنِ مَنْدویه، ابوعلی احمد بن عبدالرحمان، پزشک و گیاه - داروشناس مشهور ایرانی سدههای 4 و 5ق/10 و 11م و صاحب آثار بسیار در طب. به رغم شهرت ابن مندویه، از زندگی و به ویژه تحصیلات و اساتید او آگاهی چندانی در دست نیست. گفتهاند که از خاندانی بزرگ در اصفهان برخاست و پدرش عبدالرحمان از ادیبان برجستهٔ روزگار بود و برخی کتاب الشعر و الشعراء ابن مندویه را به او نسبت دادهاند (قفطی، 438). وی ظاهراً شاگرد ابوماهر موسی بن یوسف بن سیّار شیرازی بود و از همین طریق شاگرد مکتب علی بن عباس اهوازی به شمار میرود (الگود، 190). به نظر میرسد که ابن مندویه چندان در طب شهرت داشته که وقتی عضدالدوله دیلمی بنای بیمارستان عضدی را به پایان برد (372ق/ 982م) و از هر گوشه پزشکی ماهر میطلبید که در آنجا به کار گمارد، ابن مندویه را نیز از اصفهان به آنجا فراخواند (قفطی، همانجا؛ ابن ابی اصیبعه، 2/31). ابن مندویه در طب عملی دستی قوی داشت و افزون بر آن در علم طب نیز صاحب نظر بود. بسیاری از آثار او این مطلب را تأیید میکند، مانند رسالهای که برای ابومحمد عبدالله بن اسحاق پزشک نوشته و در آن بعضی از طرق معالجات او را رد کرده (ابن ابی اصیبعه، 2/32) و رسالهای دیگر که برای یوسف بن یزداد پزشک در نفی یکی از اجزاء دارویی ترکیبی تألیف کرده است (صفدی، 7/54). رسالههایی که وی برای طبیبان اصفهان و شاگردان خود مینگاشت، مورد استفادهٔ پزشکان قرار میگرفت. ابن ابی اصیبعه، 2/31-32؛ قفطی، همانجا). وی در داروشناسی نیز اعتباری داشت و ابوریحان بیرونی در جای جای صیدنه به او استناد کرده است. ابن ابی اصیبعه از شخصی با عنوانِ «استاذ الرئیس» یاد میکند که ابن مندویه رسالهای طبی برای او نوشته و فرستاده است (2/31)، شاید بتوان گفت که مراد وی ابن سینا بوده است. یکی از کتابهای پزشکی ابن مندویه به نام کفایهٔ چندان شهرت یافت که نظامی عروضی میگوید: طبیب «باید که از این کتب صغار که استادان مجرب تصنیف کردهاند یکی پیوسته با خویشتن دارد چون... کفایهٔ ابن مندویه اصفهانی» (ص 71). ابن مندویه بر آن بود که پزشک به علم لغت نیز نیازمند است و رسالهای در همین باب نگاشت (ابن ابی اصیبعه، 2/32). از تاریخ درگذشت ابن مندویه، همچون تاریخ ولادتش خبری به دست نیامد و دانسته نیست که برخی از معاصران براساس چه دلایل و قراینی 410ق/1019م (کحاله، 1/269) یا 440ق/1048م (فائق، 29) را تاریخ درگذشت او دانستهاند. آثار: نزدیک به 50 رساله و کتاب به ابن مندویه منسوب است که نسخی از آنها در تهران، استانبول، حلب و چستربیتی موجود است و از آن میان میتوان به این آثار اشاره کرد: فی اصول الطب و المرکبات العطریه؛ فی اوجاع الاطفال؛ فی تدبیر الجسد، شامل 3 رساله خطاب به 3 تن از پزشکان؛ فی ترکیب طبقات العین؛ فی علاج ضعف البصر؛ الکافی فی الطب، که به قانون کوچک نیز موسوم بوده است؛ کفایهٔ که ذکر آن گذشت؛ رسالهای دربارهٔ نبض که آن را به ابن سینا منسوب کردهاند، ولی برخی انتساب آن را به ابن مندویه یا مسکویه درستتر شمردهاند (الگود، 223؛ برای نسخ خطی آثار فوق و دیگر آثار ابن مندویه، نک: ابن ابی اصیبعه، 2/31-32؛ قفطی، 438؛ .(GAS,II/328,329