اِبْنِ عَدیّ، ابواحمد عبداللهبن عدی بن عبدالله جرجانی (277- 365ق/890 -976م)، رجالی و محدّث. او را ابن قطّان نیز خواندهاند (سهمی، 266؛ سمعانی، 3/238؛ ذهبی، تذکره، 3/940؛ قس: یاقوت، 2/52) و از آنجا که اصل وی از گرگان بود، جرجانی نیز خوانده شده است (سمعانی، همانجا). ابن عدی در 13 سالگی فراگیری حدیث را نزد ابوحفص سعدی نخستین شیخ خویش، آغاز کرد (سهمی، 267) و در طول زندگانیش از مشایخ بسیاری بهره جست که شمار آنان را بیش از هزار تن یاد کردهاند (ابن عماد، 3/51)، از آن جمله محدّثان سرشناسی مانند، بخاری، نسایی، ابویعلی موصلی، ابوبکر ابن ابی شیبه، ابن ابی داوود سجستانی و طحاوی شایان ذکرند (نک: ابن عدی، جم). از راویان و شاگردان او نیز میتوان به حمزهٔ بن یوسف سهمی (سهمی، 266- 268)، ابوطالب یحیی بن حسین (ابوطالب، 46، 144، 165)، ابوالعباس ابن عقده که هم از مشایخ و هم از راویان اوست (یاقوت، همانجا) و نیز ابوحامد اسفراینی (ابن قاضی شهبه، 1/173) اشاره کرد. وی کثیر السفر بود و در پهنهٔ جغرافیایی وسیعی بین خراسان و مصر، در شهرهایی همچون سمرقند، بخارا، بغداد، کوفه، بصره، موصل، حمص، حلب، دمشق، صیدا، بعلبک، اسکندریه و مصر حدیث شنیده و حدیث گفته است (سهمی، 267؛ ابوطالب، جم؛ یاقوت، سمعانی، همانجاها؛ ابن عدی، 1/156، 188، 4/1354، جم). وی در زادگاه خود گرگان درگذشت (سهمی، 266؛ یاقوت، 2/53). ابن عدی شهرت خود را در علم رجال بیشتر مرهون تألیف کتاب الکامل فی ضعفاءِ الرجال است. به نظر دارالقطنی الکامل ابن عدی از ارزشمندترین کتابهای تألیف شده در زمینهٔ ضعفاست (سهمی، 267). او در الکامل تمامی کسانی را که به نحوی - هر چند اندک - تضعیف شدهاند، آورده و در پایان هر شرح حال، نظری را که مورد قبول خود اوست، ذکر کرده است (نک: 1/15). تضعیف برخی از سرشناسان اهل سنّت چون ابوحنیفه (نک: ابن عدی، 7/2472-2479) و تقویت برخی از رجال شیعه چون جعفر بن سلیمان ضبعی (همو، 2/567، 572) نشان میدهد که او تا حدودی از اعمال تعصبات مذهبی در آراء خود دوری میجسته است. آراء و نقل قولهای ابن عدی در این کتاب مورد استفادهٔ آثار رجالی متأخر چون تهذیب التهذیب الکمال مزّی (1/258، 266، جم)، میزان الاعتدال ذهبی (1/2، 8، جم)، لسان المیزان ابن حجر (1/23، 63، جم) و تهذیب التهذیبِ همو (2/104، 182، جم) قرار گرفته است. کتاب الکامل علاوه بر این، به عنوان یک منبع حدیثی در جوامع حدیثی چون الجامع الصغیر سیوطی (1/3، 50، جم)، جامع الاحادیثِ همو (1/475، 480، جم)، کنوز الحقائق مناوی (1/4، 63، جم) و همچنین کتب تفسیر روایی مثل الدّر المنثورِ سیوطی (1/23، 129، جم) مورد استفاده قرار گرفته است. قابل ذکر است که ابن عدی از راویان کتاب اشعثیّات، یکی از منابع حدیثی متقدم شیعه به شمار میرود (نک: ابن عدی، 6/2303؛ ابوطالب، 165). آثار: الکامل فی ضعفاء الرجال، که به اهمیت آن اشاره شد. مقدمهٔ این اثر اول بار به کوشش صبحی سامرایی در 1977م در بغداد منتشر شد و متن کامل آن در 1404ق/1984م و مجدداً در 1405ق/ 1985م به کوشش گروهی از محققان در 7 مجلد در بیروت به چاپ رسید؛ 2. اسامی من روی عنهم البخاری که نسخهای خطی از آن در کتابخانهٔ ظاهریهٔ دمشق موجود است (ظاهریه، 1/316)؛ 3. اسماء الصحابهٔ، که نسخهای از آن در مدینه موجود است I/199) .(GAS,