دخل‌وخرج درگذر تاریخ

● زندگی دهقانان ایرانی ژنرال سرپرس سایکس در کتاب «تاریخ ایران» زندگی یک دهقان سادهء ایرانی در خراسان آن روزگار را این گونه توصیف کرده است: «خانوادهء دهقان ایرانی را که تشکیل‌دهندهء …

● زندگی دهقانان ایرانی
ژنرال سرپرس سایکس در کتاب «تاریخ ایران» زندگی یک دهقان سادهء ایرانی در خراسان آن روزگار را این گونه توصیف کرده است: «خانوادهء دهقان ایرانی را که تشکیل‌دهندهء قریه‌ها و سپس ملت ایران هستند مورد مطالعه قرار می‌دهیم: دهاقین (جمع دهقان) شلوار و پیراهن‌های پنبه‌ای می‌پوشند این البسه از پارچه‌های آبی‌رنگی است که معمولا در خود ده می‌بافند. دهقان ایرانی یک لبادهء بلند هم با آستین‌های بلند برای پوشیدن روی لباس دارد که آن تا زیر زانو را فرا می‌گیرد... علاوه بر این زارع ایرانی یک جلیقهء کوتاه پشمی قهوه‌ای رنگ نیز می‌پوشد که تا روی کمر را فرا می‌گیرد. چوپانان و شتربانان و برخی از دهقانان در زمستان نمدی می‌پوشند که بسیار گرم است، آن‌ها یک کلاه نمدی هم دارند که بی‌لبه است و گاه یک عمامه مانند دور آن می‌پیچند. زنان دهقانان معمولا یک شلوار گشاد تا زیر زانو، یک پیراهن بلند و یک ارخالق بلند بر تن می‌کنند، گاهی زن‌ها چارقد بر سر می‌کنند و بعضی اوقات به دور چارقد هم یک دستمال محکم می‌بندند و روی این‌ها یک چادر بلند، معمولا آبی‌رنگ یا گاهی سفیدرنگ به سر می‌کنند.
مقدار غله خوراکی برای هر نفر از دهقانان به طور متوسط ۵۰ پوند ۲۲۲ کیلوگرم) است. غذای معمول ایرانیان گندم است و جو و دیگر غلات در درجهء دوم هستند و فقط در مواقعی استعمال می‌شوند که گندم کمیاب باشد. دهقانان معمولا نان را هفته‌ای دو مرتبه در تنور می‌پزند. ایرانی‌ها به ماست، پنیر، تخم‌مرغ، لبو، شلغم، پیاز، سیر و سایر سبزیجات عادت دارند و گاه نان را با ماست و نعناع و ترخان می‌خورند.
زارعان ایرانی به ندرت چای می‌نوشند البته مصرف چای همه روزه به تدریج زیاد می‌شود ولی فعلا دهاقین متمول می‌توانند آن را به طور تجملی مصرف کنند. دهاقین معمولا سه بار در روز غذا می‌خورند که صبح و ظهر و شب است و از این میان غذای صبح سبک و غذای دو وعدهء دیگر کامل است. بیش‌تر دهاقین هم چه زن و چه مرد دخانیات استعمال می‌کنند که توتون آن را معمولا خودشان در زمین‌های خود به عمل می‌آورند. زارع ایرانی در زمستان کرسی می‌گذارد و با لحاف و منقل خود را گرم می‌کند.
خرج عروسی فرزند یک دهقان ایرانی هم معمولا شامل ۱۵ تومان هزینهء السبه و زینت آلات عروس و ۲۰ تومان مخارج پذیرایی مهمانان است.
● حقوق زنان حرمسرا
اگر چه دهقانان ایرانی با ۳۵ تومان یک مراسم عروسی برگزار می‌کردند اما مخارج زنان شاه و حرمسرای کاخ‌های سلطنتی قاجار حکایت دیگری داشت. بر پایه نوشته‌ها «دوستعلی خان معیرالممالک» نوهء دختری ناصرالدین‌شاه، در اواخر دوران سلطنت او، زنان درجهء اول شاه قاجار ماهی ۷۵۰ تومان و زنان درجهء دوم از ۲۰۰ تا ۵۰۰ تومان حقوق دریافت می‌کردند. حقوق ماهانهء زنان درجهء سوم یعنی صیغه‌های شاه هم از یکصد تا یکصد و پنجاه تومان بود.