شرایط دعا

در مقام دعا چه ویژگیها و اوصافی را داعی باید مراعات نماید و چگونه می توان زمینه استجابت دعا را فراهم نمود؟ برای نیل به کرامت نزد خدای کریم، با کرامت ترین کالا را باید هزینه نمود. …

در مقام دعا چه ویژگیها و اوصافی را داعی باید مراعات نماید و چگونه می توان زمینه استجابت دعا را فراهم نمود؟
برای نیل به کرامت نزد خدای کریم، با کرامت ترین کالا را باید هزینه نمود. و آن نیایش خاضعانه است چه اینکه رسول اکرم(ص) فرمود:
لیس شیئی اکرم عندالله من الدعاء (نهج الفصاحه، ج۱، ص ۳۲۷). چیزی گرامی تر از دعا نزد خدای متعال وجود ندارد. خضوع دعا همان طمأنینه توحیدی است که با اضطرار همراه است «امن یجیب المضطر اذادعاه و یکشف السوء» (نمل-۶۲) نه با اضطراب زیرا موحد مطمئن است، نه مضطرب. هر اندازه اضطرار و ادراک حضوری فقر و ضرورت بیشتر باشد، قرب خدای اجابت کننده کامل تر خواهد بود. «فانی قریب اجیب دعوه الداع اذادعان» (بقره-۱۸۶) حالت خاص مناسب دعای مخصوص است، هرچند اصل دعا همواره مطلوب است. دعاکننده هیچگاه آیس بر نمی گردد، اگر همان خواسته برخاسته از مصلحت بود اجابت می شود، وگرنه عطای دیگری اضافه می شود که بدیل افازه انجام نشده است. چون راز تبدیل و رمز تاخیر اجابت حکیمانه است «و لعل الذی ابطاعنی هو خیرلی لعلمک بعاقبه الامور (مفاتیح الجنان، دعای افتتاح). لذا ادب نیایش اقتضای ستایش مطلق دارد.
اگر مضمون برخی از دعاهای ماثور بلند و صعب المنال بود، سهولت آن از خدای سبحان درخواست شود. گرچه تمام رخدادهای دنیا آزمون الهی است، ولی توفیق کامیابی در آن را می توان با نیایش فراهم نمود. انتظار برای اصل دعا روا نیست، هرچند تحصیل زمینه برخی از ادعیه را فراهم کردن، بهتر از شروع به نیایش بدون فراهم کردن شرایط برتر است. از ابتدایی ترین شرایط دعای متقربانه پرهیز از خانه رنگین است، چه رسد به رنگین نمودن خانه، به ما چنین توصیه کرده اند: همه اندرز من به تو این است که تو طفلی و خانه رنگین است.
ـ اولا تا در حرم دل غیر خدا رخنه نکند، آنگاه سعی کند تا در سپردن خانه دل به دلدار از اصل خانه صرف نظر نماید.
ـ ثانیا چون محبوب راستین نیازی به خانه غیر ندارد و خانه نیز به اندازه هستی خود مزاحم حضور دلدار است.
برون شو ای غم از سینه که لطف یار می آید
تو هم ای دل زمن گم شو که آن دلدار می آید.
به هر تقدیر، دعای خائفان از دوزخ جدای نیایش مشتاقان بهشت است و درخواست این دو گروه میانه غیر از مناجات محبان و شاکران است که نجوای «ماکنت اعبدربالم اره» (بحارالانوار، ج ۴، ص ۴۴) هوش از عرشیان سروش آور می رباید.
▪ وجوه مختلف دعا
دعا همانند عبادت های دیگر اضلاع کثیر دارد که به لحاظ هر ضلع او حکم خاصی مطرح است. زیرا دعا به لحاظ خود داعی اثری دارد که حضرت ختمی مرتبت (ص) آن را بهترین درخواست معرفی کرد.
«افضل الدعاء دعاء المرء لنفسه» (نهج الفصاحه، ج ۱، ص ۳۲۱) و به لحاظ تاثیر آن در دشمن زدایی، رسول گرامی(ص) چنین فرمود: الدعاء سلاح المومن» (همان) و به لحاظ سرعت اجابت آن اگر درباره برادر مومن و در غیاب وی باشد، از آن حضرت چنین رسیده است: «دعوتان لیس بینهما و بین الله حجاب دعوه المظلوم و دعوه المرء لاخیه بظهر الغیب(همان)