باید هوای پنجره‌ها را داشت

کافی است در یک شب یا غروب تابستانی جریان برق کمتر از یک ساعت قطع شود تا با از کارافتادن کولر، پنکه و دستگاه تهویه مطبوع هوای خانه آن‌قدر گرم شود که تحملش برای ساکنین خانه مشکل …

کافی است در یک شب یا غروب تابستانی جریان برق کمتر از یک ساعت قطع شود تا با از کارافتادن کولر، پنکه و دستگاه تهویه مطبوع هوای خانه آن‌قدر گرم شود که تحملش برای ساکنین خانه مشکل شود و همگی عصبی و کلافه برای وصل مجدد جریان برق لحظه شماری کنند. اما اگر کمی‌با دقت بیشتری به این مساله توجه کنیم این سوال پیش می‌آید که قدیمی‌ها و گذشتگان ما چطور با راه‌های طبیعی و بدون کولرهای آبی و گازی خانه‌هایشان را در روزهای گرم تابستان خنک نگه می‌داشتند. امروزه تلفیق سیستم‌های خنک کننده برقی و روش‌های طبیعی راه مناسبی است تا علاوه بر خنک تر شدن دمای خانه در مصرف برق هم صرفه جویی کنیم.
خنک نگه داشتن خانه در هوای گرم تابستان کار آسانی نیست. حتی اگر کولر را تمام وقت روشن بگذارید و کلید آن را روی خنک‌ترین درجه تنظیم کنید باز هم در ساعات بعدازظهر، تابیدن نور خورشید دمای داخل خانه را بالا می‌برد و هوا را گرم‌تر می‌کند. استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع اوضاع را بهتر می‌کند اما هزینه‌های نصب و راه اندازی و هزینه‌های برق مصرفی آن زیاد است. به علاوه سیستم‌های تهویه هوا از خنک کننده‌های حاوی ترکیبات کربنه استفاده می‌کنند که به نظر می‌رسد این ترکیبات باعث نازک‌تر شدن لایه ازون شده و در گرم‌تر شدن دمای کره زمین نقش داشته باشند اما راهکارهای دیگری هم برای خنک نگه‌داشتن خانه وجود دارد، راهکارهای طبیعی و ساده‌ای که به کاربردن و اجرای آنها علاوه بر خنک کردن و کاهش دمای خانه باعث صرفه‌جویی در مصرف برق می‌شود.
▪ خنک بمانیم
یکی از راه‌های جایگزین برای خنک کردن خانه و کمتر استفاده کردن از وسایل برقی خنک کننده هوا، استفاده از راه‌های طبیعی است. استفاده از راه طبیعی به این معنی که بدون استفاده از هیچ وسیله برقی یا مکانیکی بتوانیم خانه را خنک نگه داریم. برای رسیدن به این منظور، موثرترین راه این است که گرمایی که به ساختمان می‌تابد را دفع کرده و به محل اولیه‌اش برگردانیم. مناسب‌ترین روش برای پیشگیری از جذب حرارت و دفع گرما، انعکاس یا بازتاباندن آن است.
▪ چرا خانه گرم می‌شود؟
گرما از چند طریق وارد خانه می‌شود که مهم‌ترین و عمده‌ترین آن حرارت ناشی از تابش گرمای خورشید است که از پنجره‌ها و سقف وارد خانه می‌شود. منبع دیگر گرما وسایل گرمایی داخل خانه است وسایلی مانند اجاق گاز و فرهای برقی. برای کاهش این نوع حرارت در خانه بهتر است به خصوص در ساعات گرم روز کمتر اجاق گاز را روشن نگه دارید و ترجیحا از غذاهای حاضری که نیاز به پخت‌و‌پز ندارند استفاده کنید.
راه دیگر ورود گرما به خانه، ترک‌ها، درزها و سوراخ‌های دیوار است که برای پیشگیری از اتلاف انرژی باید آنها را بپوشانید.
▪ بازتاب گرما
ساختمان‌هایی که پوشش بیرونی آنها تیره است حدود ۷۰ تا ۹۰ درصد انرژی خورشیدی تابیده شده به سطح را جذب می‌کنند. مقداری از انرژی هم از طریق همرفت و جابه جایی منتقل می‌شود. در مقابل ساختمان‌هایی با سطوح رنگ روشن حرارت را انعکاس داده و گرما را دفع می‌کنند.
▪ پشت بام
حدود یک سوم از گرمای ناخواسته از طریق پشت بام وارد خانه می‌شود. بازتاباندن و انعکاس دادن نور تابیده شده به پشت‌بام هم کار آسانی نیست. بیشتر آسفالت‌ها و پوشش‌های پشت بام رنگ تیره دارند. حتی پوشش‌های سفید رنگ فایبرگلاس هم ۷۰ درصد پرتوهای تابیده شده خورشید را جذب می‌کنند. برای انعکاس نور تابیده شده به پشت بام می‌توان از کف‌پوش‌های ساخته شده از لاتکس سفید یا ورقه‌های فلزی استفاده کرد. آسفالت‌های حاوی فایبرگلاس و آلومینیوم هم وجود دارد که البته به دلیل کدر و تیره رنگ بودن پرتو‌ها را کمتر انعکاس می‌دهند.
راه دیگر برای بازتاباندن گرمای خورشید نصب پرده‌های آفتاب‌گیر در کنار پشت بام است که تا ۲۵ درصد گرمای سقف خانه را کاهش می‌دهد.
▪ دیوارها
به دلیل تماس کمتر دیوار با نور خورشید رنگ دیوارها به اندازه رنگ پشت بام در انعکاس نور موثر نیست. با این حال دیوارها هم در انتقال و جذب گرما بی‌تاثیر نیستند. دیوارهایی با رنگ بیرونی سفید نسبت به دیوارهای تیره رنگ گرمای کمتری جذب می‌کنند. ضمن اینکه پوشش‌های سفید، صیقلی و براق طول عمر دیوارهای شرقی، غربی و جنوبی خانه را افزایش می‌دهد.
▪ پنجره‌ها
۴۰ درصد از گرمای ناخواسته از طریق پنجره‌ها وارد خانه می‌شود. استفاده از پوشش‌های بازتاب دهنده نور یکی از راه‌های دفع این گرماست. استفاده از این نوع پوشش روی پنجره علاوه بر خنک نگه‌داشتن خانه از تابش مستقیم نور خورشید به وسایل خانه و کم رنگ شدن مبلمان، پرده‌ها و فرش هم جلوگیری می‌کند. انواع مختلفی از این پوشش‌ها با درجات مختلفی از تیرگی وجود دارد که با توجه به نوع آب و هوای منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنید باید نوع مناسبی را انتخاب کنید. اگر از پوشش‌های ثابت استفاده می‌کنید بهتر است پنجره‌های جنوبی را با این پوشش نپوشانید تا در زمستان بتوانید از گرمای نور خورشید استفاده کنید.
▪ عایق کاری
عایق کاری یا ایزولاسیون روش مناسبی برای جلوگیری از انتقال گرما به داخل خانه است. این کار از هدر رفتن انرژی جلوگیری کرده و باعث کاهش مصرف برق می‌شود.
عایق کاری، خانه را از گرمای تابستان و سرمای زمستان محافظت می‌کند. بهترین محل برای عایق‌کاری پشت بام و سقف و راهروی طبقه بالای خانه است، چون این محل‌ها مهم‌ترین منبع جذب گرما هستند. عایق کاری دیوارها چندان مهم نیست.
▪ دیوارهای سبز
از گیاهان هم می‌توان به عنوان عایق استفاده کرد. یک عایق طبیعی که علاوه بر کم کردن میزان تابش نور خورشید، به طور طبیعی هوا را تصفیه می‌کند و منظره بسیار زیبایی ایجاد می‌کند. گیاهان رونده و برگ‌های مو برای این منظور مفیدند. بهتر است از گیاهان خودرو و محلی که نیاز به رسیدگی و توجه کمتری دارند استفاده کنید. گیاهان علاوه بر جلوگیری از تابش نور خورشید، مقداری خنکی مطبوع هم ایجاد می‌کنند و می‌توانند دمای اطراف‌شان را تا پنج درجه سانتی گراد کاهش دهند.
▪ سایبان‌های تابستانی
سایبان‌ها با جذب یا بازتاب نور خورشید از ورود آن به خانه به میزان قابل توجهی جلوگیری می‌کنند. نصب سایبان در هر دو سطح خارجی و داخلی پنجره مفید است اما سایبان‌های خارجی به دلیل اینکه گرما را قبل از برخورد با پنجره دفع می‌کنند، مناسب‌تر و موثرتر هستند. هنگام نصب سایبان باید شرایط آب و هوایی، تعداد دفعات باز کردن پنجره و نکات دیگر را در نظر بگیرید و نوع مناسب را انتخاب کنید. نصب سایبان مناسب دمای داخل خانه را تا ۱۱ درجه سانتی گراد کاهش می‌دهد. نصب سایبان مناسب جذب گرما را در پنجره‌های جنوبی تا ۶۵ درصد و در پنجره‌های شرقی تا ۷۷ درصد کاهش می‌دهد. انواع براق و رنگ روشن بیشتر گرما را دفع می‌کنند. سایبان بهتر است زاویه ۴۵ درجه داشته و طول آن نیمی ‌از ارتفاع پنجره را بپوشاند. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که زمستان‌های سرد دارد از سایبان‌هایی استفاده کنید که بتوانید در زمستان آنها را بردارید.
▪ سایبان طبیعی
درختان و گیاهان هم می‌توانند به عنوان سایبان عمل کنند. کاشتن یک درخت در دیوار شرقی یا غربی خانه با سایه انداختن روی پنجره و دیوارها مثل سایبان عمل می‌کند، همان‌طور که درخت رشد می‌کند می‌تواند روی پشت بام خانه هم سایه ایجاد کند. بهتر است از درخت‌هایی که در پاییز برگ آنها می‌ریزد استفاده کنید تا در زمستان بتوانید از مزایای گرمای خورشید استفاده کنید.