بازاندیشی در قیام امام حسین(ع)

اربعین امام حسین(ع) گذشته از ماندگاری که در آن دیده می‌شود به اصل قیام اشاره دارد.

اربعین امام حسین(ع) گذشته از ماندگاری که در آن دیده می‌شود به اصل قیام اشاره دارد. از چشم‌انداز امروز وقتی به واقعه قیام امام حسین(ع) می‌نگریم، می‌بینیم که امام حسین(ع) و یارانش پیروزمند آن نبرد بودند و خاطره و یاد ایشان در تاریخ می‌درخشد. از منظر تاریخی شاید به لحاظ ظاهری گفته شود که لشکریان یزید پیروز شدند اما واقعیت این است که پیام امام حسین(ع) ماندگار و در نتیجه ایشان پیروز شد. بنابراین مقیاس سنجش را باید مسائل معنوی در نظر گرفت و نه پیامدهای مادی. ضمن آنکه این قیام حرکت‌های بعدی و قیام بعدی را به‌دنبال خود آورد، به‌گونه‌یی که در خاندان بنی امیه اختلاف افتاد و دیگر نتوانستند مقاومت کنند، بعد از قیام امام حسین(ع) وقایعی چون حادثه مدینه، برخاستن توابین، قیام مختار و مشکلات عدیده‌یی برای بنی‌امیه پدید آمد که ایشان به هیچ‌وجه فکرش را نمی‌کردند زیرا در جامعه اسلامی تحولات اساسی پدید آمد و این پرسش در ذهن مردم شکل گرفت که این گروه چه کسانی هستند که حکومت می‌کنند؟ در نتیجه برای مردم خلافت بنی‌امیه زیر سوال رفت و از این رو می‌توان نتیجه گرفت که به لحاظ ظاهری نیز موفق نشدند یعنی به‌طور کلی می‌توان نتیجه گرفت که واقعه قیام امام حسین(ع) مقدمه‌یی در روند زوال حکومت بنی امیه بود زیرا اختلاف شدید در خود بنی امیه پدید آمد و حتی در خانواده‌های بنی امیه اختلاف‌هایی پدید آمد و افراد بسیاری از جامعه از ایشان منزجر شدند و به گروه‌های مخالفان‌شان پیوستند، مثل قیام خوارج. در نتیجه انزوا و انزجار از بنی امیه پدید آمد و مقدمات فروپاشی‌شان شکل گرفت. در طول تاریخ اسلام، با هر بار مراجعه به واقعه کربلا یکی از وجوه آن اهمیت خاص می‌یابد، مثلادر دهه‌های ۱۳۴۰ یا دهه ۱۳۵۰ کسانی که به واقعه قیام امام حسین(ع) می‌پرداختند، عمدتا به جنبه قیام و انقلاب آن اشاره می‌کردند. اما امروز در زمانه ما مهم‌ترین درسی که می‌توان از قیام امام حسین(ع) گرفت، بحث اخلاق است. امروز ما باید اخلاق و سیره معصومین(ع) را بنگریم و ببینیم که ایشان در آن شرایط دشوار چگونه رفتار می‌کردند.

ما در جهان امروز بیش از هر چیز به اخلاق نیازمندیم، ضمن آنکه نباید از سایر ابعاد قیام امام حسین(ع) غفلت کنیم. در سال‌های اخیر تحقیقات فراوانی در زمینه قیام امام حسین(ع) و ابعادش صورت گرفته است و آثار متعددی به زبان‌های مختلف دنیا مثل انگلیسی و عربی منتشر شده‌اند اما هنوز کارهای فراوانی باید صورت بگیرد زیرا قیام امام حسین(ع) جنبه‌های گوناگونی دارد و هیچ‌کس نمی‌تواند بگوید درباره قیام امام حسین(ع) یک کار جامع انجام داده است. این واقعه زاویه‌های گوناگونی دارد و باید بر اساس آن کتاب‌ها، فیلم‌ها، مقالات و آثار هنری گوناگونی ساخته شود زیرا هرچه جلوتر می‌رویم، گویی این واقعه تازه‌تر شده و به تعبیر دقیق‌تر تا انتهای تاریخ تفسیربردار است و جنبه‌های گوناگون رمزآلود و نمادین و هستی شناسانه دارد که نمی‌توان آن را در چند کتاب یا فیلم خلاصه کرد. بنابراین پرداختن و بازخوانی این واقعه باید همچنان ادامه پیدا کند تا بشریت معناهای بیشتری از آن افاده کند.

دکتر صادق آیینه‌وند