حقوق محرومان در اموال بهشتیان

خداوند در دارایی‌های توانگران، بجز خمس و زکات، حقوقی دیگر واجب و مقرر کرده است، وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ .و آن حق معلوم و معین چیزی است که هر کس وظیفه خود می داند از مالش بپردازد و او باید به اندازه توان و وسعت مالی اش، آن مقدار را بر خود واجب شمارد و بسته به میل خودش، هر روز یا هر جمعه یا هرماه بپردازد.

خداوند در دارایی‌های توانگران، بجز خمس و زکات، حقوقی دیگر واجب و مقرر کرده است، وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ .و آن حق معلوم و معین چیزی است که هر کس وظیفه خود می داند از مالش بپردازد و او باید به اندازه توان و وسعت مالی اش، آن مقدار را بر خود واجب شمارد و بسته به میل خودش، هر روز یا هر جمعه یا هرماه بپردازد.«وَالَّذِینَ فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ» [سوره معارج/آیات ۲۵،۲۴]. و همانان که در اموالشان حقّی معلوم است، برای سائل و محروم. دو نکته درباره آیه:«حقِ معین» زکات واجب نیست؛ زیرا این آیه در مکه نازل شده و حکم وجوب زکات در مدینه و در سال دوم هجری قمری وضع شده است.امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خداوند در دارایی‌های توانگران، بجز خمس و زکات، حقوقی دیگر واجب و مقرر کرده است، فِی أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَّعْلُومٌ * لِّلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ و آن حق معلوم و معین چیزی است که هر کس وظیفه خود می داند از مالش بپردازد و او باید به اندازه توان و وسعت مالی اش، آن مقدار را بر خود واجب شمارد و بسته به میل خودش، هر روز یا هر جمعه یا هرماه بپردازد.»

● سائل با محروم فرق دارد

سائل کسی است که حاجت خود را می گوید، اما محروم کسی است که شرم و حیایش مانع می شود که تقاضا کند. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «محروم کسی است که برای کسب و کار زحمت می کشد، اما زندگی او پیچیده و سخت است».امام علی (علیه السلام) درباره مسئولیت توانگران می فرمایند: «همانا خداوند در اموال ثروتمندان به اندازه ای که نیاز تهیدستان را کفایت کند حق واجب فرموده است و اگر تهیدستان گرسنه و برهنه و رنجور شوند، به سبب آن است که ثروتمندان حق آنان را نداده‌اند و خداوند حق دارد روز قیامت، ثروتمندان را بازخواست و برای این کار عذابشان کند» و نیز فرمودند: «گناهی بزرگتر از گناه ثروتمندی نیست که نیازمند را از حقش محروم کرده باشد.» به هر حال انجام این کار از یک سو اثر اجتماعی دارد و با فقر و محرومیت مبارزه می کند و از سوی دیگر اثر اخلاقی روی کسانی که به آن عمل می کنند می گذارد و قلب و جانشان را از حرص و بخل و دنیاپرستی می شوید. مردی از امام زین‌العابدین علیه السلام درباره «حق معلوم‏» در آیه شریفه سوال کرد و امام فرمود: «حق معلوم، چیزی است که شخص از مال خود بیرون می‏کند و آن غیر از زکات و صدقه واجب است.» آن مرد پرسید: با این مال چه بکند؟ امام فرمود: «با آن صله رحم می‏کند و به ضعیفان کمک می‏نماید و رنج ایشان را برطرف می‏سازد و یا به برادر دینی‌اش محبت می‏کند و گرفتاری او را برطرف می‏سازد.»

زهرا اجلال