کمبود پلاکت در ماه رمضان بیشتر می‌شود

پلاکت‌ها، قطعه‌هایی از سیتوپلاسم سلول‌هایی به نام مگاکاریوسیت‌ها هستند. این قطعه‌ها در مغز استخوان ساخته و بعد از طی مراحل تکاملی و تقسیمات، وارد گردش خون محیطی می‌شوند...

پلاکت‌ها، قطعه‌هایی از سیتوپلاسم سلول‌هایی به نام مگاکاریوسیت‌ها هستند. این قطعه‌ها در مغز استخوان ساخته و بعد از طی مراحل تکاملی و تقسیمات، وارد گردش خون محیطی می‌شوند...


پلاکت‌ها نقش انعقادی بر عهده دارند و هرگاه آسیبی به عروق خونی وارد شود، فعالیت خود را با ایجاد لخته خونی آغاز می‌کنند. آنها برای این کار، به هم می‌چسبند. فاکتورهای متعدد انعقادی هم به این روند کمک می‌کنند و در نهایت لایه‌های فیبرینی تشکیل و مانع از ادامه خونریزی خواهد شد. تعداد طبیعی پلاکت خون در هر انسانی ۱۴۰هزار تا ۴۰۰ هزار است اما این مقدار نوسان دارد و پایین‌تر و بالاتر، غیرطبیعی محسوب می‌شود. کاهش پلاکت، «ترومبوسیتوپنی» و افزایش آن «ترومبوسیتوز» نام دارد. کمتر از ۱۰۰ هزار پلاکت بیماری محسوب می‌شود زیرا با کوچک‌ترین ضربه به بدن خونریزی ایجاد خواهد شد و وجود کمتر از ۲۰ هزار پلاکت خونریزی خودبه‌خود را به دنبال دارد. شایع‌ترین بیماری پلاکتی ایمونو ترومبوسیتوپنی است. در جریان چند بیماری تعداد پلاکت‌ها کاهش می‌یابند. شایع‌ترین این بیماری‌ها عبارتند از: بیماری آی‌تی‌پی که در آن بدن علیه خود آنتی‌بادی می‌سازد و پلاکت‌ها را از بین می‌برد. بیماری دیگر، سرطان خون مزمن است که مغز استخوان به‌وسیله بدخیمی گرفتار می‌شود. البته در این بیماری‌ها کاهش پلاکت فقط یک عارضه از بیماری سرطان خون است. بیماری‌های تب‌دار عفونی همراه با اختلال‌های مفصلی، سیروز کبدی و بزرگی طحال هم با کاهش پلاکت توام هستند. در برخی بیماری‌ها نیز پلاکت بیش از حد نیاز بدن تولید می‌شود و عارضه آن به‌صورت ایجاد لخته در مکان‌های غیرطبیعی بدن است. بیماری‌های عفونی در مراحل حاد و فقر آهن شدید می‌توانند باعث افزایش پلاکت شوند.


تعداد بیماران نیازمند پلاکت در کشورمان زیاد است. بیماران سرطانی و افرادی که شیمی‌درمانی می‌شوند، جزو گروه مهم نیازمندان به پلاکت هستند. یکی از عوارض شیمی‌درمانی افت سلول‌های خونی، به‌خصوص گلبول‌های سفید و پلاکت‌هاست. این اتفاق در فاصله بین دو شیمی‌درمانی رخ می‌دهد. در این موارد مجبور به تزریق پلاکت برای بیمار هستیم. نیاز به پلاکت در تمام روزهای سال وجود دارد ولی در ماه رمضان، با کمبود مواجه می‌شویم. فراورده‌های پلاکتی پرمصرف‌ترین فراورده‌های خونی هستند و همیشه در این زمینه کمبود داریم. البته این کمبود در همه جای دنیا دیده می‌شود زیرا این فراورده‌ها قابل ذخیره‌سازی نیستند و در مدت زمان اندکی باید جداسازی شوند و در اختیار بیماران قرار گیرند.

دکتر سید رضا صفائی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران