سال نوری، واحد سنجش فاصله‌های نجومی

در دنیایی که زندگی می‌کنیم طول و فاصله همه اشیاء و موجودات را با واحدهایی مانند متر و کیلومتر اندازه‌گیری می‌کنیم. از مورچه ۵ میلی‌متری گرفته تا توپ گلف ۵ سانتی‌متری، زرافه …

در دنیایی که زندگی می‌کنیم طول و فاصله همه اشیاء و موجودات را با واحدهایی مانند متر و کیلومتر اندازه‌گیری می‌کنیم. از مورچه ۵ میلی‌متری گرفته تا توپ گلف ۵ سانتی‌متری، زرافه ۵/۵ متری، دیوار چین ۶۴۰۰ کیلومتری و محیط دنیای ۴۰۰۰۰ کیلومتری، اما برای به دست آوردن طول و فاصله جسم‌های موجود در فضا به اطلاعات بسیار زیادی نیاز داریم، سال نوری یکی از این اطلاعات است.
سال نوری یک واحد بسیار کاربردی و تنها واحد برای محاسبه فاصله بین دو جسم سیار ( و… ) در فضاست که مسافتی که نور در یک سال می‌رود را نشان می‌دهد. نور در یک ثانیه ۰۰۰/۳۰۰ کیلومتر را طی می‌کند و با این تفاسیر می‌توان دریافت در یک سال مسافتی غریب به ۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۴۶۱/۹ را طی می‌کند. نزدیک‌ترین ستاره به ما مسافتی حدود ۲۲/۴ سال نوری دارد که برای به دست آوردن مسافت به کیلومتر، ماشین‌حساب و کامپیوتر پاسخگو نیست! در واقع بزرگ‌ترین مقیاس فاصله‌ای که تاکنون انسان کشف کرده است، سال نوری است. این مقیاس عظیم در حقیقت اصلا به کار ما انسان‌ها در کره زمین نمی‌آید. دانشمندان از این مقیاس عظیم برای تخمین فواصل بین ستاره‌ها و سیاره‌ها استفاده می‌کنند. آیا می‌دانید چگونه و برچه اساس فاصله بین ستاره‌ها را تخمین می‌زنند؟ برای تخمین فاصله بین ستاره‌ها از چند روش استفاده می‌شود.
روش مستقیم یکی از این روش‌ها برای تخمین فاصله ستارگانی است که فاصله‌شان تا زمین حدود هزاران سال نوری است. در این روش از اختلاف منظر، روشی که ما با دو چشم‌مان فاصله اجسام را تعیین می‌کنیم و سه بعدی می‌بینیم، استفاده می‌شود. برای استفاده از این روش مکان ستاره را به دقت تعیین کرده و در ۶ ماه بعد که زمین ۱۸۰ درجه نسبت به محور خورشید جابجا شد شده البته با چشم‌پوشی از حرکت خود خورشید، دوباره مکان ستاره را به دقت اندازه می‌گیرند و اختلاف زاویه‌ای آن دو را مساوی با یک تقسیم بر فاصله و بر حسب پارسک یا همان اختلاف منظر، می‌گذارند. بدین‌ترتیب فاصله به دست می‌آید. دراین روش که پارالاکس (parallax) نامیده می‌شود فاصله بین ستارگان براساس اختلاف جهت یا موقعیت ظاهری یک جسم از دو زاویه دید، سنجیده می‌شود. برای درک این روش شما می‌توانید مدادی را درست روبه‌روی صورت خود بگیرید و به نوک آن خیره شوید و سپس همزمان مداد را در جهت‌های مختلف به حرکت درآورید. شما خواهید دید که فاصله اجسام و عناصر زمینه و اطراف شما با حرکت مداد درابعاد مختلف تغییر می‌کنند و اززوایای مختلف متفاوتند. در مورد ستارگان نیز دراین روش فاصله ستارگان با زمین را براساس موقعیت قرار گرفتن ستاره در زوایای مختلف درمدارزمین مورد سنجش قرار می‌دهند. اما درمورد ستارگانی که از زمین بسیار دورند و فاصله آنها بیش از چند هزار سال نوری است، از روش غیرمستقیم استفاده می‌کنند.

مترجم: آزاده سیدمیرزایی جهقی
منبع: focus