ایران؛ سلطان «به»

درخت «به»، درخت کوچکی است که در خانواده گل سرخ جای می‌گیرد. این درخت میوه‌های درشت و کروی‌شکل دارد. میوه‌ «به» ابتدا به رنگ سبز است و پس از رسیدن، زردرنگ می‌شود. میوه نارس آن طعمی …

درخت «به»، درخت کوچکی است که در خانواده گل سرخ جای می‌گیرد. این درخت میوه‌های درشت و کروی‌شکل دارد. میوه‌ «به» ابتدا به رنگ سبز است و پس از رسیدن، زردرنگ می‌شود. میوه نارس آن طعمی گس و قابض‌ دارد اما نوع رسیده‌اش شیرین، مطبوع و معطر است...
داخل میوه «به» دانه‌هایی به رنگ قهوه‌ای یا قهوه‌ای تیره وجود دارد. این دانه‌ها منبع بسیار خوبی از موسیلاژ (لعاب) هستند و حدود ۲۲-۲۰ درصد وزن دانه را لعاب روی آن تشکیل می‌دهد. جالب است بدانید درخت «به» در نواحی مختلف ایران می‌روید و مهم‌ترین نواحی کشت آن گرگان، گیلان و آذربایجان است. «به» در جاهای دیگر دنیا از جمله آفریقا، مرکز اروپا و خاورمیانه نیز کشت و برداشت می‌شود ولی حدود ۷۵ درصد «به» دنیا، از ایران تامین می‌شود.
این میوه به دلیل داشتن ترکیبی به نام «پکتین» که از کربوهیدرات‌های پیچیده است، خواص دارویی دارد و به درمان اسهال کمک می‌کند. این میوه دارای خاصیت تقویت‌کننده معده و التیام ورم روده‌ و مقوی قلب، ضدنفخ، ادرارآور، قاعده‌آور و خلط‌آور است و نقش موثری در بهبود بیماری‌های ریوی دارد.
برای مصرف نیز می‌توانید یک قاشق چای‌خوری از دانه‌های آن را کمی در آب خیس و سپس استفاده کنید. همچنین می‌توانید چند «دانه به» روی زبان قرار دهید و لعاب آن را ظرف چند دقیقه بمکید. توجه داشته باشید که دانه «به» را باید فقط به طریقی که گفته شد، مصرف کرد و هرگز نباید آن را به‌صورت له‌شده یا خردشده، جوشاند و خورد، زیرا با این کار، موادی به نام آمیگدالین در «دانه به» تجزیه (هیدرولیز) می‌شوند و اسید سیانیوریک تولید می‌کنند که اسیدی خطرناک است.
با مکیدن یا خوردن دانه به، لعاب از روی آن جدا و دانه بدون هیچ تغییری دفع می‌شود. در این صورت خطر تولید اسیدسیانیوریک وجود ندارد، اسیدسیانیوریک فقط با له یا خردشدن دانه در محیط معده تولید می‌شود.
دانه‌های «به» به دلیل وجود لعاب، در رفع التهابات مخاط‌ها، سرفه و گرفتگی صدا نقش بسزایی دارند. به علاوه، آنها در مصارف صنعتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند به طوری که از لعاب این دانه در محصولات آرایشی و مجعدکردن موها استفاده می‌شود. البته یکی دیگر از موارد مصرف لعاب‌ دانه «به» آهاردادن پارچه‌های گران‌قیمت است.

نظر متخصص فارماکوگنوزی
دکتر محمدحسین صالحی سورمقی
استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران