دیابت و بارداری

بارها عبارات دیابت در بارداری و دیابت بارداری را خوانده و شنیده‌ایم و می‌دانیم دیابت یا قند، بیماری مزمنی است که در صورت عدم کنترل و درمان بموقع، موجب تخریب ارگان‌های مهمی …

بارها عبارات دیابت در بارداری و دیابت بارداری را خوانده و شنیده‌ایم و می‌دانیم دیابت یا قند، بیماری مزمنی است که در صورت عدم کنترل و درمان بموقع، موجب تخریب ارگان‌های مهمی از بدن مثل چشم، کلیه، قلب و عروق می‌شود؛ این بیماری همچنین زمینه را برای ابتلا به بیماری‌های عفونی فراهم می‌کند.
طبیعی است که این مشکلات در زمان بارداری خانمی که از قبل مبتلا به دیابت بوده، وجود دارد و موجب بالا رفتن احتمال خطراتی در دوران بارداری وی می‌شود.
در یک تقسیم‌بندی کلی، بیماری دیابت در خانم‌ها به ۲ دسته قبل و دوران بارداری تقسیم می‌شود.
بیمار مبتلا به دیابت قبل از بارداری کسی است که قبل یا طی ۳ ماهه اول بارداری متوجه بیماری خود می‌شود. اغلب با انجام آزمایش‌های قبل از بارداری (که در برخی افراد در ۳ ماهه اول بارداری انجام می‌پذیرد) بیماری از طریق آزمایش قند خون ناشتا و نتیجه بالاتر از نرمال(معمولا ۱۲۶) تشخیص داده می‌شود؛ گاهی علائم دیگری مثل پرنوشی و پرادراری و تشنگی زیاد هم پزشک را به این بیماری مشکوک می‌کند. در مورد این افراد باید هر چه زودتر درمان با انسولین شروع شود تا از به‌وجود آمدن عوارض دیابت روی جنین و مادر پیشگیری یا حداقل از شدت عوارض آن کاسته شود. توجه به این نکته مهم است که انسولین تنها راه مطمئن درمان بارداری است، زیرا هیچ عارضه‌ای برای جنین ندارد به همین دلیل برای کسانی که دیابت داشته و تمایل به بارداری دارند، از ماه‌ها قبل از بارداری درمان از نوع خوراکی به انسولین تزریقی تغییر پیدا می‌کند و پس از زایمان مجددا درمان‌ها به صورت قبل از بارداری تغییر می‌یابد.
اما بیماران دارای دیابت دوران بارداری به کسانی اطلاق می‌شود که در ابتدای بارداری قند خون بالا نداشته‌اند اما در آزمایش‌های نیمه دوم بارداری یعنی از ۲۴ تا ۲۸ هفتگی، قند خونشان بالا رفته و نیاز به درمان پیدا می‌کنند. در این افراد هم درمان بر اساس استفاده از انسولین است.
عوارض بارداری در این نوع دیابت کمتر از کسانی است که از قبل دیابت داشته‌اند، اما باز هم احتمال مرگ یا عدم رشد مناسب جنین وجود دارد.
گذشته از اختلالات معمولی که به دلیل دیابت ایجاد می‌شود، دیابت در بارداری منجر به مشکلات دیگری نیز می‌شود که از کم اهمیت‌ترین آنها می‌توان به افزایش وزن جنین و صدمات زایمانی ناشی از آن مثل صدمه به کانال زایمانی مادر یا صدمه به کتف و شبکه بازویی نوزاد اشاره کرد.
از دیگر مشکلات مهم این نوع دیابت، ایجاد عقب‌افتادگی در جنین است که برای پیشگیری از آن باید قبل از بارداری و حداقل به مدت ۳ ماه قند خون به طور دقیق کنترل شود تا از خطر آسیب به جنین در حد امکان بکاهیم.
از عوارض دیگر این بیماری، زایمان زودرس است که با کنترل مناسب قند خون می‌توان تا حدودی از این عوارض پیشگیری کرد.
در بیشتر موارد خانم‌هایی که طی بارداری مبتلا به دیابت بارداری شده‌اند بعد از زایمان قند خون نرمال پیدا می‌کنند، اما این افراد طی ۲۰ سال بعد ۵۰ درصد احتمال ابتلا به دیابت دارند که باید با تحت نظر پزشک بودن، تغییر رژیم غذایی و ورزش از این احتمال کاست.

دکتر ثریا عالمی
جراح و متخصص بیماری‌های زنان و زایمان