خلاقیت سطحی

● نگاهی به "خنده بازار" طنزهای آیتمی که در چارچوب بندی موضوعی و ساختاری با شاخص هایی چون تنوع سوژه و کاراکتر از یکسو و انسجام متنی سناریو در پدیداری ذهنی یک موقعیت و لحظه کمیک …

● نگاهی به "خنده بازار"
طنزهای آیتمی که در چارچوب بندی موضوعی و ساختاری با شاخص هایی چون تنوع سوژه و کاراکتر از یکسو و انسجام متنی سناریو در پدیداری ذهنی یک موقعیت و لحظه کمیک خلاقانه از سوی دیگر شناخته می شوند برای اولین بار در پرتو برنامه های ترکیبی طنز مانند "پرواز ۵۷" و "نورز ۷۲" ظرفیت های بالقوه خود در خنده گیری از مخاطب را نمایانگر ساختند.
به واقع در ابتدای دهه ۷۰ و با گذر ۱۵ سال از پیروزی انقلاب اسلامی و نیز سپری شدن ۴ سال از پایان جنگ تحمیلی لزوم تلطیف فضای اجتماعی و تزریق نشاط به جامعه کاملا احساس می شد؛ از اینرو سیاست گذاری ها به سمت و سوی برنامه های ترکیبی نوروزی رفت و در قالب چنین رویکردی، نوعی نگاه تیپیک و به بیان دیگر نگرشی برگرفته از هجو موضوع و شخصیت ها بر پیکره و ساختار "پرواز ۵۷" و "نوروز ۷۲" مسلط گشت.
مخاطبان به یاد می آورند که مهران مدیری با قدرت خلاقه تیپ سازی اش، شوخی های نوآورانه ای را با محمود شهریاری، زنده یاد منوچهر نوذری، اکبر عالمی و افشار (گوینده خبر) انجام داد و حتی در زمینه تقلید آوایی گزارشگران ورزشی نیز به توفیق مناسبی رسید.
این مولفه ها یعنی خلاقیت در سوژه پردازی و قدرت تیپ سازی بازیگران به عنوان عناصر پیش برنده طنزهای آیتمی ثمرات خود را در "ساعت خوش" و "سال خوش" برجای گذاشت اما به دلیل آنکه کمدی هجوی و انتقادی نه تنها در آن دوران بلکه حتی در شرایط کنونی نیز درک نشده و از سوی سیاست گذاران فرهنگی با بی توجهی روبروست، به همین علت طنز آیتمی رو به افول گذاشت.
البته جدای از آثار مهران مدیری که همواره عنصر خلاقیت را با خود همراه داشته است، دیگر کارگردانان نتوانستند روزهای اوج خود را بازنمایی کنند و از اینرو حتی سردمدار طنز نوین ایران یعنی داریوش کاردان نیز نتوانست تصویر قدرتمند "نوروز ۷۲" را در شبکه سه و نیم بازتولید کند و با شکست تلخی روبرو شد.
نکته مهم در این میان توفیق مهران مدیری در طنز آیتمی است که در آثاری چون پلاک ۱۴، ببخشید شما، طنز ۸۰، دو قسمت پایانی پاورچین و در نهایت مجموعه آیتمی مشهور به بمب خنده نشان داد که نبض جامعه در دستانش است و خوراک روحی وی را می شناسد.
به واقع مدیری به خوبی مولفه های جذابیت بخشی در طنز آیتمی را شناخته و از منظری روانشناختی به پردازش سوژه ها یا عینیت بخشی به تیپ کاراکترها پرداخته و همین جریان آثار دیگری چون خنده بازار را که تنها مبتنی بر قاعده تیپ سازی و بدون خلاقیت عمیق به سوژه پردازی روی آورده اند با واکنش سرد مخاطبان رسانه مواجه می سازد.
در حقیقت طنز "خنده بازار" که به شکلی کاملا ملموس هجو برنامه های پرطرفدار رسانه ملی را در دستور کار قرار داده، اگرچه در قسمت های آغازین به دلیل توانایی بازیگران در دو آیتم "هشت" و "نود درصد" توانست نظر مخاطبان را جلب کند اما بن مایه ها و مصالح سوژه پردازی اثر هنگامی که با عنصر خلاقیت نیم بند و سطحی همراه می شود پیامدی چون تکرار موقعیت های تیپیک و در نتیجه دلزدگی مخاطب ایرانی را به دنبال دارد؛ مخاطبی که درونی افسرده و برونی پژمرده دارد اما ذاتا و از بعد روان شناختی توانایی خلق برترین سوژه های کلامی طنز را در تبادل ارتباط های روزمره داشته و تصویر موقعیت های کمیک زندگی را در بستر ارتباطات اجتماعی اش متداعی است.

نیما بهدادی مهر