۲۰ سال تکرار یک اتفاق تلویزیونی

اوایل دهه هفتاد ، زمانی که هنوز تلویزیون فقط دو شبکه داشت و از ساعت ۵بعدازظهر تا ۱۱ شب هم برنامه نشان می داد، نمایش فیلم های سینمایی مخصوص بعدازظهر جمعه بود. علاقه مندان به فیلم …

اوایل دهه هفتاد ، زمانی که هنوز تلویزیون فقط دو شبکه داشت و از ساعت ۵بعدازظهر تا ۱۱ شب هم برنامه نشان می داد، نمایش فیلم های سینمایی مخصوص بعدازظهر جمعه بود. علاقه مندان به فیلم های سینمایی این لحظه های ناب را از دست نمی دادند هرچند بیشتر این فیلم ها از سینمای روسیه و شرق آسیا بود.
در همان روزها یک اتفاق مهم در تلویزیون ایران افتاد. سینما دوستان با یک برنامه تخصصی در شبکه اول سیما مواجه شدند که فیلم های برتر سینمای جهان را نشان می داد. پخش این برنامه شب های جمعه بود و همه دانش آموزان و دانشجویان و کارمندان فرصت داشتند تا نیمه شب بیدار بمانند و فیلم های برتر سینمایی را ببینند. برنامه «هنر هفتم» با اجرای اکبر عالمی توانست نظر مساعد بسیاری از علاقه مندان سینما را به خود جلب کند.
«هنر هفتم» در آن سال ها به پخش فیلم های مهم و متفاوتی از تاریخ سینما پرداخت. این برنامه شروع یک جریان در شبکه های تلویزیونی بود تا برنامه هایی از این دست تولید شود.
پس از مدتی پخش «هنر هفتم» در شبکه یک متوقف شد و «سینمای اندیشه» در شبکه دو کارش را شروع کرد. به دلیل تغییرهایی که در ساخت برنامه انجام شده بود مخاطبان چندان توجهی به آن نکردند و به سرعت این برنامه به «سینما ۲» تغییر نام داد تا همان سبک «هنر هفتم» شبکه اول را ادامه دهد. از سال ۷۶ که این برنامه پخش می شد، مخاطبان زیادی پیدا کرد و محمد حمیدی مقدم با این برنامه به برنامه های سینمایی تلویزیون پا گذاشت.
در این برنامه فیلم هایی مثل «خاکستر سبز» (ابراهیم حاتمی کیا)، «روسری آبی» (رخشان بنی اعتماد)، «خبرنگار خارجی» (آلفرد هیچکاک) و مورچه های سبز خواب می بینند (ورنر هرتسوگ) پخش شد.
بعد از این برنامه ها و زمانی که تلویزیون چند شبکه دیگر هم به دو شبکه قبلی اضافه کرد و ساعت های بیشتری از روز بیننده ها را میهمان کرد، حجم برنامه هایی با این شکل هم افزایش یافت.
سال ۷۸ و در روزهای اولیه راه اندازی شبکه ۴ سیما، برنامه «سینما ۴» پخش شد که علاوه بر نریشن، مجری و منتقد میهمان، از نقد نوشتاری هم در طول برنامه استفاده شد.
این برنامه از سال ۷۸ تا شهریور ۸۱ ادامه داشت تا اینکه با عوض شدن مدیران شبکه پخش آن متوقف شد.
شروع این برنامه هم با تهیه کنندگی حمیدی مقدم بود که با کناره گیری او مسعود اوحدی (کارشناس سینما و تلویزیون) و مهدی رحیمیان ادامه کار را برعهده گرفتند. برنامه آنها تا تیر ۸۳ پخش شد. سری جدید برنامه «سینما ۴» با تهیه کنندگی علیرضا شجاع نوری در برابر مخاطبان قرار گرفت و مدت ها ادامه داشت. او که مسؤول واحد تامین برنامه خارجی در صدا و سیما بود، این بار به عنوان تهیه کننده یک برنامه ترکیبی با پخش فیلم های سینمایی و نقد و بررسی آنها، مشغول کار شد تا آینکه دوباره حمیدی مقدم با پایان کارش در «سینما یک» به شبکه چهار بازگشت و این برنامه را ادامه داد. «سینما۴» همچنان جمعه شب ها فیلم های مختلف سینمایی را پخش می کند.
«سینما یک» هم از برنامه هایی بود که در زمان پخش، با اقبال فراوان مخاطبان مواجه می شد و در آن مدت بسیاری از فیلم های روز سینما را روی آنتن برد. حمیدی مقدم میهمان های تازه ای به این برنامه دعوت کرد و فیلم های آمریکایی را هم در آن به نمایش گذاشت. این مجموعه بعد از جدایی حمیدی مقدم از آن، اکنون به وسیله مهدی فرودگاهی نویسنده سری اول سینما یک، تهیه و پخش می شود.
بعضی برنامه های دیگر هم به همین موضوع پرداختند اما تلاش کردند با تخصصی کردن موضوع و شکل برنامه ها را از سینما ۱و سینما ۴ جدا کنند. برنامه هایی مثل «سینما ماورا»، «سینما اقتباس»، «سینما پشت صحنه»، «سینما ۵»،
«سینمای فردا» و ... از این دست بودند.
نکته مهم که در این برنامه ها نادیده گرفته شده، ابتکار و تغییر شکل برنامه ها بود. در همه این برنامه ها، یک یا دو منتقد، اندکی قبل و کمی بعد از پخش فیلم درباره آن صحبت می کنند. همه این نقد و بررسی ها در استودیو انجام می شود.
تنها تفاوت این سری برنامه ها با «هنر هفتم» که ۱۸ سال پیش پخش شد در تصویرهای گرافیکی و شکل تدوین برنامه است. طرح های گرافیکی زیبا و تدوین سریع، بر جذابیت برنامه ها افزوده است.
در کنار آن هم بعضی مسابقه ها و همکاری بینندگان با برنامه به آنها اضافه شده. بیشتر این برنامه ها تکراری از «هنر هفتم» اکبر عالمی است. هرچند افرادی که تهیه کننده چنین برنامه هایی بوده اند در شبکه های مختلف تغییر کرده اند اما روند ساخت برنامه ها بر پاشنه سابق می چرخد.
ایجاد نوآوری در این برنامه ها می تواند به جلب رضایت مخاطب کمک کند هرچند جذابیت اصلی این برنامه ها بر محور فیلم هایی که پخش می کنند استوار است و بخش نقد فیلم را معمولاً مخاطبانی می بینند که تخصصی تر به سینما نگاه می کنند.

فرشاد زارع