بنای تاریخی چلبی اوغلی

در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه ، بر سر راه سلطانیه خدا بنده آ ثار ‌معروف بقعه چلبی اوغلی قرارگرفته است. باستان شناسان و محققان، این مجموعه را به سلطان چلبی نسبت داده اند و تاریخ …

در پانصد متری جنوب غربی سلطانیه ، بر سر راه سلطانیه خدا بنده آ ثار ‌معروف بقعه چلبی اوغلی قرارگرفته است. باستان شناسان و محققان، این مجموعه را به سلطان چلبی نسبت داده اند و تاریخ ساخت آن را سال ۷۲۸ هجری قمری ذکر کرده اند. ‌این مجموعه از دو بخش خانقاه و مقبره تشکیل شده است؛ خانقاه شامل صحن مرکزی است که در اضلاع غربی و شرقی آن، حجره ها جای گرفته اند. طرح معماری این مجموعه الهام گرفته از عقاید و مراتب صوفیه است وهریک از فضاها را با هدف و برای عملکرد خاصی ساخته اند.
‌واحد نخستین درقسمت ورودی، به مرتبه فقرا اختصاص داشته است و طالبان جنت (مرتبه بعدی این فرقه)، در قسمت دوم ورودی جای گرفته اند. حجره های انفرادی صحن مرکزی با درهای کوتاه، محل ریاضت مریدان را با توجه به مراتب آنها تشکیل می داده اند. صحن خانقاه محل سماع جمعی بوده است و به هنگام سماع، سلطان در وسط و مریدان در دور او حلقه می زده اند و بدین ترتیب، این مراسم برپا می‌شده است. احتمالا‌ً واحد های جنوبی خانقاه، کلاس درس وفضاهای طرفین ایوان جنوبی، محل حلقه ذکر زمستانی بوده است. ‌طبقه دوم بنا در طرفین ایوان به شدت آسیب دیده و فرو ریخته است و در گرداگرد آن، نماهایی شبیه به جان پناه دیده می شود. قرینه سازی، درکل مجموعه، کاملاً رعایت شده است. مصالح اصلی را لاشه سنگ و ساروج تشکیل داده است. سقف حجره ها و زاویه ها، گنبدی شکل است.
‌عده ای از محققان و باستان شناسان، زمان ساخت بنای خانقاه را زود تر‌از مقبره سلطان چلبی می دانند و بعضی از آنان، تاریخ ساخت بنای مقبره را زود تر می دا نند. یکی از مدارک بسیار ارزنده که در یافتن تاریخ واقعی ساخت بنای خانقاه اهمیت به سزایی دارد، بررسی کتیبه حک شده ایوان جنوبی است. این کتیبه در سه قطعه؛ یکی در بالا و دوقطعه دیگر در طرفین ایوان نوشته شده است و یکی از اسناد بسیار معتبر، ساخت شهر سلطانیه ونکات ناگشوده تاریخ آن است. با توجه به متن باقی مانده از این کتیبه، می‌توان دریافت که این بنا بین سال های ۶۵۷ و ۶۸۳ هجری ساخته شده و وقف خانقاه شمسیه شده است. قسمت دوم این مجموعه تاریخی، بقعه معروف به بقعه سلطان چلبی است. نقشه این بنا، هشت ضلعی است وهر ضلع آن ازنمای خارجی به عرض ۴/۱۶ متر، به طول ۱۷ متر وبه قطر ۷/۵ متر است که با زیبایی خاصی طراحی و اجرا گردیده است.
فرم آجرچینی در طاق نماهای هشتگانه متفاوت است. پس از طاق نماها، ادامه کار با آجرچینی ساده انجام گرفته است و در حدفاصل جرزهای هشتگانه، طاق نماهای زیبایی احداث و اجرا شده است و در بالای این جرزها،گنبد آجری با ساقه نسبتاً بلند استوارشده است . ‌آرامگاه سلطان چلبی از نظر جای گیری گورها در آن، جالب توجه است ‌و حلقه ذکرصوفیه را به شیوه ای دیگر تداعی می کند.