نام فارسى سيتارابين
  نام انگليسى CYTARABINE
  نام تجارى دارو Cytosar, Cytosine Arabinoside
  گروه دارويى آنتي‌نئوپلاستيك - مهاركنندۀ سيستم ايمنى
  گروه شيميايى دارو نوكلئوزيد پيريمدين
  مكانيسم اثر با تبديل به نوكلئوتيد و رقابت با تركيب فيزيولوژيك باعث مهار سنتز DNA مي‌شود. با تكثير سلولى در مرحلۀ S مستقيماً قبل از انجام ميتوز اثر مي‌كند.
  موارد مصرف در لوسمى حاد ميلوسيتي، در لوسمى حاد لنفوسيتي، در لوسمى مزمن لنفوسيتى و در درمان تركيبى لنفوم غيرهوچكينى در بچه‌ها و در لوسمى مننژيال.
  ميزان مصرف لوسمى حاد ميلوسيتي:
بالغين و كودكان: انفوزيون وريدى 200 ميلي‌گرم بر مترمربع در روز و به‌مدت 5 روز، تزريق داخل فضاى نخاعى 50-5 ميلي‌گرم بر مترمربع در روز و به‌مدت 3 روز الى يك هفته يا تزريق 30 ميلي‌گرم بر مترمربع در روز و به‌فاصله هر چهار روز.
به‌صورت تركيبي:
بچه‌ها: انفوزيون وريدى 100 ميلي‌گرم بر مترمربع در روز و به‌مدت 10-5 روز.
موارد منع مصرف: در حساسيت مفرط، نوزادان و در حاملگى (در سه‌ماهه اول آن، گروه D).
  توضيحات دارو عوارض جانبي:
خوني: ترومبوفلبيت، خونريزي، ترومبوسيتوپني، لكوپني، مهارشدن مغز استخوان، آنمى مگالوبلاستوز.
گوارشي: تهوع، استفراغ، بي‌اشتهائي، اسهال، التهاب معده.
مسموميت كبدي: درد شكمي، هماتمز و خونريزى گوارشي، استوماتيت، زخم دهان و معده، بي‌اشتهائي.
چشم، گوش، حلق و بيني: گلودرد، کونژنکتيويت، کراتيت، ترس از نور.
دستگاه ادرارى تناسلي: احتباس ادرار، نارسائى کليه، افزايش اسيداوريک خون.
پوست: راش، تب، کک‌ومک، سلوليت.
تنفسي: پنوموني، تنگي‌نفس.
دستگاه عصبي: نوروپاتى محيطي، نوروپاتى شبکه بازوئي، سردرد، سرگيجه، لتارژي، بي‌خوابي، اغتشاش شعور، تغييرات شخصيتي، اختلال گفتاري، کوما.
قلبى عروقي: درد قفسه صدري، کارديوميوپاتي.
سندرم سيتارابين: تب، درد عضلاني، درد استخواني، درد قفسه صدري، راش، التهاب، ملتحمه، احساس ناخوشى که حدود ۱۲ـ۶ ساعت بعد از تجويز دارو بروز مي‌کند.
احتياطات: در بيمارى کليوى و کبدى و در حاملگى (در گروه C قرار دارد) با احتياط مصرف شود.
فارماکوکينتيک: اوج اثر: تزريق زيرجلدي: ۶۰ـ۲۰ دقيقه. انتشار: از CNS عبور مي‌کند، متابوليسم: کبدي. دفع: کليوى (نيمه عمر: ۳ـ۱ ساعت).
تداخلات داروئي: عوارض گوارشى باعث کاهش جذب ديگوکسين مي‌شود؛ فعاليت آمينوگليکوزيدها ضد کلبسيلا پنومونيه را کاهش مي‌دهد.
ملاحظات پرستاري:
پيگيرى آزمايشگاهي:
- CBC (گلبول‌هاى قرمز، هماتوکريت، هموگلوبين)، درصد لکوسيت‌ها، شمارش پلاکتى به‌طور هفتگى انجام شود و در صورت افت لکوسيت به کمتر از ۴۰۰۰ در ميلي‌متر مکعب و يا پلاکت کمتر از ۷۵۰۰۰ در ميلي‌متر مکعب دارو را قطع کنيد و به پزشک اطلاع دهيد.
ـ تست‌هاى کليوي: BUN، اسيداوريک سرمي، کليرانس ادراري، کراتينين، و الکتروليت‌ها را قبل و حين انجام درمان اندازه بگيريد.
ـ ميزان I&O، افت ادرار به کمتر از ۳۰ ميلي‌ليتر در ساعت را گزارش کنيد.
ـ اندازه‌گيرى دماى بدن هر ۴ ساعت: تب ممکن است نشان‌دهنده شروع عفونت باشد؛ دماى رکتال گرفته نشود.
ـ تست‌هاى عملکرد کبدى قبل و حين انجام درمان: بيليروبين، AST, ALT، آلکالن فسفاتاز در صورت لزوم و يا به‌طور ماهيانه انجام شود.
ـ مقادير خونى اسيد اوريک را طى مدت درمان اندازه بگيريد.
توصيه‌ها:
ـ در صورت لزوم و جهت پيشگيرى از استفراغ قبل از دادن دارو از ترکيبات ضداستفراغ استفاده کنيد.
ـ از آلوپورينول يا بي‌کربنات سديم به‌منظور تنظيم سطح اسيد اوريک و قليائي‌کردن ادرار استفاده کنيد؛ از افزايش اسيد اوريک خون جلوگيرى کنيد.
ـ براى پيشگيرى از عفونت از آنتي‌بيوتيک‌ها استفاده کنيد.
ـ بعد از رقيق‌کردن ۱۰۰ ميلي‌گرم از دارو در ۵ ميلي‌ليتر آب مقطر به‌صورت وريدى تزريق شود.
ـ براى رقت بيشتر مي‌توان در ۱۰۰ـ۵۰ ميلي‌ليتر از سالين و يا دکستروز واتر ۵ درصد حل کرد.
ـ تزريق آهسته وريدى با استفاده از سوزن شماره ۲۱ـ۲۳ـ۲۵ انجام گردد.
ـ از ضددردهاى موضعى يا سيستميک براى درد استفاده شود.
ـ در صورت بروز کم‌خونى از تزريق خون استفاده شود.
ـ براى رفع علائم گوارشى از ترکيبات ضداسپاسم استفاده شود.
ـ از شرايط ضدعفوني‌ مطلق طبى و نيز قرنطينه محافظتى در صورت پائين‌ افتادن لکوسيت‌ها استفاده شود.
ـ دريافت روزانه آب را به ۳ـ۲ ليتر افزايش دهيد تا از ايجاد رسوب يا تشکيل سنگ جلوگيرى شود البته در صورتي‌که منع مصرف آب وجود نداشته باشد.
ـ رژيم غذائى داراى پورين کم: عدم استفاده از گوشت ارگانى (کليه جگر)، لوبياى سرخ‌کرده و نخود، و به اين وسيله از رسوبات جلوگيرى کنيد.
ـ شستشوى ملايم دهان ۴ـ۳ بار در روز با آب و بي‌کربنات سديم و مسواک کردن دندان‌ها ۳ـ۲ مرتبه در روز با مسواک نرم يا اپليکاتور کانى براى جلوگيرى از التهاب دهان استفاده شود، از نخ‌هاى دندانى ابريشمى استفاده کنيد.
ـ در صورت بروز تنگي‌نفس يا پنومونى سر بستر بيمار را بلند کنيد.
ارزيابى باليني:
سندرم سيتارابين: تب، درد عضلاني، درد استخوان، درد قفسه صدري، راش و التهاب ملتحمه. احساس ناخوشي، و در صورت بروز اين حالات مي‌توان از کورتيکواستروئيدها استفاده نمود.
خونريزي: خون در ادرار، خون مخفى در مدفوع، کبودي، پتشي، بررسى مخاط و سوراخ‌ها در هر ۸ ساعت انجام شود.
تنگي‌نفس، رال، سرفه بدون خلط، درد قفسه صدري، تاکي‌پنه، ضعف و بي‌حالي، افزايش نبض، رنگ‌پريدگي، خستگي، تغييرات شخصيتي؛ در دوزهاى بالا اين حالت ديده مي‌شوند.
ترجيح غذائي: ليستى از غذاهائى که دوست دارد و يا دوست ندارد تهيه شود.
ادم پاها، درد مفصلي، درد معده و لرز، بررسى شود.
التهاب سطوح مخاطى و ترک‌هاى پوستى بررسى شود.
زردشدن پوست و اسکلرا، تيره شدن ادرار، مدفوع خاک‌رسي، خارش پوست، درد شکمي، تب و اسهال را مدنظر داشته باشيد.
بررسى حفره دهانى در هر ۸ ساعت از نظر خشکي، زخم‌هاى سطحى و عمقي، لکه‌هاى سفيد در دهان و خونريزى و اشکال در بلعيدن انجام مي‌شود.
تحريک موضعي: درد، تغييرات رنگ و سوزش در محل تزريق ممکن است روى دهد.
علائم گوارشى تکرر مدفوع و دل‌پيچه.
اسيدوز و علائم دهيدراتاسيون بررسى شود: تنفس تند، تورگور پوستى کم، کاهش برون‌ده ادراري، خشکى پوست، بي‌قرارى و ضعف.
آموزش به بيمار و خانواده:
ـ لزوم ايجاد قرنطينه محافظتى را براى مريض شرح دهيد که هر نوع سرفه، درد قفسه سينه يا تغييرات تنفسى که مي‌تواند نشان‌دهنده آغاز پنومونى باشد، اطلاع داده شود.
ـ از خوردن غذاهاى محتوى اسيد سيتريک يا داراى قوام سخت و داغ، در صورت وجود التهاب در معده خوددارى شود.
ـ که استوماتيت؛ را اطلاع دهند: هر نوع خونريزي، لکه‌هاى سفيد، زخم‌هاى دهاني؛ به بيمار گفته شود تا هر روز دهان خود را معاينه کند و هر نوع علامتى را اطلاع دهد.
ـ علائم عفونت را اطلاع دهد: افزايش دماى بدن، گلودرد، و علائم سرماخوردگي.
ـ علائم کم‌خونى اطلاع داده شود: خستگي، سردرد، غش، کوتاه شدن عمق تنفس و تحريک‌پذيري.
ـ خونريزى را اطلاع دهند: از تيغ يا دهان‌شويه‌هاى تجارتى استفاده شود.
ـ از مصرف محصولات آسپرين يا ايبوپروفن خوددارى شود.