بقعه سر قبر آقا
بقعه سر قبر آقا در داخل بافت قديمى تهران در ضلع جنوبى چهارراه مولوى انتهاى خيابان شهيد مصطفى خمينى (سيروس سابق) در ميان باغى تقريباً بزرگ و قديمى قرار دارد. اين مکان در زمان محمدشاه قاجار خارج از حصار شاهتهماسبى شهر تهران مجاور ديوار معروف شاه عبدالعظيم قبرستان وسيعى قرار داشت که وسعت آن تا زمينهاى موسوم به چل سيلابى و بازار پالاندوزها امتداد داشت. پس از فوت حاج ميرزا ابوالقاسم امام جمعه تهران، او را در عمارت و بقعه مجللى که فرزندش به عنوان آرامگاه خانوادگى در اين محل ساخته بود دفن نمودند. اين محل چون داراى قبرستانى قديمى نيز بود، به سر قبر آقا شهرت يافت.
بناى بقعه از لحاظ آينهکاري، گچبري، گچکاري، رنگآميزى زمينه و طرحها، سنگ حجارى شده در نقاط مختلف، کاشىکارى در انواع گوناگون، بهرهگيرى از چوب در نقاط مختلف بقعه و ديگر تزيينات در شمار بناهاى مهم تهران قرار دارد.
اين بنا داراى پلان مستطيل شکل است و بر روى سکويى يه ارتفاع يک متر از سطح محوطه اطراف خود قرار گرفته است. بناى اصلى در جهت شرقي-غربى احداث شده و گنبد بزرگ آن بر فراز بخش مياني، روى جرزها و پايههاى بنا استوار شده است. در نماى بيرونى بقعه چهار ايوان وجود دارد که در هر ضلع خودنمايى مىکند. دو در ورودى با سطح شش ضلعى نامنظم در دو جهت ايوان با چند پله ارتباط بنا را با محوطه برقرار مىکند. در جبهه جنوبى گچبرى و حجارى بسيار پرکارى وجود دارد که در نوع خود بىنظير است.
طرح کلى بقعه از بناهاى دوره قاجاريه و به شکل بناهاى چهار صفهاى است که در ساخت آن به مربع مرکزى حالت چهار صفه دادهاند و در چهار طرف آن فضاهايى ايجاد کردهاند.
بقعه سيد گته مير
گنبد بقعه در مرکز پلان واقع شده و زير آن به مقبره اختصاص يافته است. درون يکى از بازوهاى چليپايي، آثار دو قبر برجسته وجود دارد که ارتفاع يکى بيش از ديگرى است و سطح آن با کاشىهاى بسيار زيبا پوشش شده و صندوق ضريح روى آن قرار دارد. اين کاشىها به قرون ۸ و ۹ هـ.ق تعلق دارند.
نماى بيرونى بنا با آجرهاى نازک کار شده و ستونها و جرزها با ضخامتى قابل توجه، بار گنبد و سقفهاى مسطح چهار سوى گنبد و پلان مجموعه را حفظ کردهاند. گنبد داراى فرم تخممرغى شکل است. زير گنبد داراى تزيينات گچبرى زيبا و پرکار است که مىتوان آن را به اواخر دورهٔ اسلامى منتسب ساخت.
بقعه سيد ولى
اين بقعه در ضلع شرقى منتهىاليه بازار قديم اروسىدوزها واقع شده و مدخل اصلى صحن آن از سمت جنوبي، روبهروى مدرسه شيخ عبدالحسين است. بناى بقعه نوشته و کتيبهاى ندارد. حرم بقعه مربع شکل و طول ضلع آن تقريباً ۵/۳ متر است که شاهنشينهايى به عمق ۲ تا ۵/۲ متر بر وسعت آن از چهار جانب مىافزايد. ضريح چوبى بقعه سبز رنگ، به طول سه و عرض دو متر و از آثار عهد قاجاريه است. نام صاحب مرقد در زيارتنامه، سيد ولى بن محمدالتقىالجواد (ص) آمده، بنا در زمان فتحعلىشاه ساخته شده است.
بقعه شاهزاده سلمان
اين بقعه در شش کيلومترى شرق شهر اشتهارد واقع و از ايوان شمالى و دو ساختمان بزرگ دو طبقه تشکيل شده است. بناى آن آجرى و داراى گنبدى شکيل است. با توجه به شيوه ساختمان و طراحى گنبد مىتوان گفت بناى بقعه به قرون ۷ تا ۹ هـ.ق تعلق دارد. محوطه زير گنبد و شبستان آن نزديک به ۱۲ متر مساحت دارد و داراى مقرنسکارى ساده است که در نوع خود زيبايى خاصى به بنا بخشيده است و معرف تزيين آجرى قرن هفتم هـ.ق است.