در روزگاران گذشته، شرح احوال عالمان و شاعران تهران غالباً در پيوند با مشاهير رى آمده است. از سويى از زمان پايتخت شدن تهران و مهاجرت خاندان‌هاى بسيار از ولايات مختلف به پايتخت و بزرگ شدن شهر، تشخيص تهرانى از غير تهرانى مشکل است. علاوه بر آن از انقلاب مشروطيت به بعد بيشتر مشاهير ايران، يا به طور مطلق ساکن تهران بوده‌اند يا بيشتر در پايتخت روزگار گذرانده‌اند. بديهى است به سختى مى‌توان آنان را تهرانى ناميد. به همين دليل سعى مى‌شود به نام برخى از افرادى که تا قبل از خراب شدن حصار شاه‌تهماسبى در تهران بودند و آنگاه به نام تعدادى از افراد سرشناس تهرانى بعد از آن، اشاره شود:
- ابن حماد تهرانى که سرآمد علم حديث در بين معاصران خود
- خواجه ابوالقاسم تهرانى شاعر که به گرجستان رفت
- احمدبن حسين قصرانى از زيدان قرن پنجم
- اميدى تهرانى از شاعران عصر شاه اسماعيل صفويه
- امين احمد تهرانى رازى نويسنده کتاب تذکره هفت اقليم در سال ۱۰۰۲هـ.ق
- خيرى تهرانى شاعر
- جعفربن محمدبن احمدبن عباس طرشتى از دانشمندان و محدثان بنام که خواجه نظام‌الملک هر زمان که در رى بود در محضر درس او حاضر مى‌شد
- خواجه لهراسب تهرانى که خوش طبع و اهل هزل بود و مناظره ترک و گيلک و چغندرنامه او مشهور است
- مرتضى قلى‌خان که در زمان ناصرالدين شاه لقب صنيع‌الدوله گرفت و علاوه بر تحصيلات فنى در معدن‌شناسى و مطالعات صنعى و مطالعه در مقررات و قوانين نظام‌هاى اجتماعى اروپا، بافندگى و ريسمان‌ريسى را تأسيس کرد و در دوره‌هاى مختلف در دولت حضور داشت
- ميرزا حسن‌خان وثوق که توسط ناصرالدين شاه لقب وثوق‌الدوله گرفت و نماينده مجلس شد و سپس در وزارت جنگ، وزارت فايده، وزارت دادگستري، وزارت خارجه و ... حضور داشت.
- عبدالمجيد ميرزا عين‌الدوله پسر دوم سلطان احمد ميرزا عضدالدوله (فرزند فتحعلى شاه) که منشى مظفرالدين ميرزا در تبريز بود.
- امير آخور حاکم شهرهاى اروميه، خوى و ميانه، مازندران و لرستان، صدر اعظم مظفرالدين شاه، وزير داخله در کابينه علاءالسلطنه و مستوفي، تشکيل کابينه در سال ۱۳۳۶هـ.ق، والى آذربايجان و ... بود.
- مهدى قلى خان هدايت مخبرالسلطنه صاحب تذکره مجمع‌الفصحا و رياض‌العارفين که وزير علوم و اوقاف، استاندار آذربايجان و وزير دارايى بود.
- ميرزا اسماعيل آشتيانى متخلص به شعله از نقاشان بنام که غزل مى‌گفت و تأليفاتى چون اختراع الفبايى براى فارسي، تصحيح و تحشيه ديوان منوچهري، ترجمه و تأليف کتاب مناظر و مراياى علمي، منتخبات رباعيات خيام، ترانه‌هاى باباطاهر، صائب، حافظ و سفرنامه اروپا از آثار اوست.