کاخ فيروزه

کاخ فيروزه کاخ کوچک و زيبايى مشتمل بر تالار بزرگ مرکزى و اتاق‌هاى جانبى ان است. اين بنا داراى ايوانى گرد کاخ درکنار استخر آب و در ميان محوطه مشجر است. کاخ فيروزه در زمان ناصرالدين‌شاه ساخته شد. اين کاخ محل استراحت و ناهارخورى شاهان قاجار هنگام تفريح و شکار بود و از نظر کاشى‌کارى داخلى و شيوه معمارى اثر هنرى جالب توجهى به شمار مى‌رود. اين بنا به قصر فيروزه نيز معروف است. اين محل از نيم قرن پيش در اختيار و تملک زرتشتيان تهران قرار دارد.

کاخ سليمانيه

اين بنا در قرن نوزدهم به دستور سليمان ميرزا فرزند فتحعلى‌شاه و به استناد تاريخ عضدي توسط يکى از معماران سرشناس آن زمان به نام صدر اصفهاني که پدر زن سليمان ميرزا بود در حاشيهٔ شهر کرج آن زمان ساخته شد. بناى دو طبقه و تالار وسيع با دهليز و پلکان و مزين به گچ‌برى‌هاى نفيس و نقوش بى‌نظير از آغاز عهد قاجار به اين کاخ ارزش فراوان داده است. اين باغ و کاخ به فرمان فتحعلى‌شاه سليمانيه ناميده شد.


کاخ سليمانيه امروزه در مرکز شهر کرج واقع شده و در تملک دانشکده کشاورزى کرج قرار دارد.

کاخ بهارستان

اين کاخ به وسيله مرحوم ميرزا حسين خان سپهسالار در سال‌هاى پيش از ۱۳۰۰ هـ.ق بنياد نهاده شد و سال‌هاى متمادى محل تشکيل مجالس ايران بود و هم‌اکنون به مجلس شوراى اسلامى تعلق دارد. عمارت بهارستان چند سال قبل طعمه حريق شد. هم اينک آسيب‌ديدگى آن به کلى برطرف شده است.

باغ نگارستان و حوضخانه آن

مجموعه قصر و باغ نگارستان بين سال‌هاى ۱۲۳۲-۱۲۲۲ هـ.ق در زمان فتحعلى‌شاه قاجار به دست دو تن از معماران نامى زمان، استاد عبدالله خان و استاد آقاجانى اصفهاني بنا شد. اين مجموعه در ضلع شمالى ميدان بهارستان، يعنى در جايى که امروزه عمارت سازمان برنامه و بودجه واقع است، قرار داشت. هر چند از اين مجموعه چيزى برجاى نمانده و احتمالاً در اواخر دروهٔ قاجار ويران شده است، اما حوضخانهٔ آن هنوز در گوشه‌اى از وزارت ارشاد برجاست. اين بنا که به سبک بناهاى دوره زنديه ساخته شده، اکنون به عنوان ساختمان گنجينه هنرهاى ملى ايران مورد استفاده است.

سردر باغ ملى

در دورانى که رضاخان وزير جنگ بود -سال ۱۳۴۰هـ.ق- در مدخل ميدان مشق سابق که محل تمرينات نظامى قشون عهد قاجار و سلطنت فتحعلى‌شاه بود، سردر بلند و باشکوهى ساخته شد. اين سردر جايگزين عمارت ديگرى شد که قبلاً در همين مکان جاى داشت و به بناى فعلى شبيه بود. از آنجا که پس از اندک زمانى بسيارى از زمين‌هاى ميدان مشق به باغ ملى اختصاص يافت، اين دروازه به سردر باغ ملى معروف شد.



سردر باغ ملى داراى درهايى بزرگ از جنس فلز آهن و آلياژ برنج است که يک سال بعد از اتمام بناى اصلى نصب شد. اين دروازه از سه ورودى با طاق‌هاى هلالى زيبا شکل گرفته است. سردر وسطى بزرگ‌تر از درهاى طرفين است و هر ورودى داراى در دولتى است.


بالاى ورودى وسطى اتاقکى به شکل کلاه‌فرنگى با بام شيروانى ساخته شده که از طريق پنجره‌هايى با طاق هلالي، به دو سوى باغ ملى باز مى‌شود. اين اتاق در اصل نقاره‌خانه بود و از آنجا طلوع و غروب خورشيد را با نواختن شيپور به اطلاع عموم مى‌رساندند.


مصالح عمده اين سردر آجر، سنگ، کاشي، چوب و فلز است که با ترکيب‌بندى و هماهنگى خاص در کنار هم قرار گرفته‌اند. پايه‌ها و ستون‌هاى دروازه تمامى بر روى قطعاتى از سنگ‌هاى سخت استوار شده‌اند. در بخش جنوبى دروازه هشت ستون به صورت جفت در طرفين طاق‌ها برپا است.


قاب کاشى‌کارى در بالاى طاق بزرگ با دو نقش شير و خورشيد و پرچم ايران به گونه‌اى قرينه مزين شده است. در يک سوى شير و خورشيد کلمه مقدس بسم‌الله الرحمن الرحيم و در سوى ديگر جمله نصر من الله و فتح القريب آمده است.