کاخ صفى‌آباد

کاخ صفى‌آباد در يک کيلومترى جنوب غربى بهشهر بر بالاى تپه‌اى مرتفع‌ قرار گرفته و جاده‌اى پيچ در پيچ از ميان جنگل راه دست‌يابى به آن را امکان‌پذير مى‌سازد. ارتفاع اين بنا از سطح دريا ۱۷۸ متر و داراى چشم‌اندازى زيبا در حدود ۳۰ کيلومتر از جنگل و درياست.



در حال حاضر اين کاخ داراى بناى آجرى چهار گوشى با دو طبقه و پلکان ورودى است. داخل بنا تالارى با سقف آينه‌کارى شده وجود دارد. نماى خارجى در هر ضلع داراى دو رديف پنجره سه تايى است که پنجره‌هاى پايينى آن با دو ستون جانبى تزيين شده و دورتادور آن داراى تزيينات کاشى‌کارى محصور در قاب است.

مجموعه عباس‌آباد بهشهر

در فاصله ۹ کيلومترى جنوب شرقى بهشهر بر فراز ارتفاعات البرز، در ميان جنگلى سرسبز و انبوه، بقاياى آثارى از دورهٔ صفوى مشتمل بر سد و استخر و کاخى در وسط آن و بناهايى در اطراف استخر با وسعت تقريبى ۱۰ هکتار بر جاى مانده است.


در ميان استخر بنايى است آجرى به شکل چهار طاقى که زمانى سطح فوقانى آن بستر بنايى با مصالح چوب و سقفى سفالى را تشکيل مى‌داد. اين بنا در زمان آب‌گيرى استخر به زير آب مى‌رود و تنها سطح فوقانى آن چون جزيره‌اى بيرون از آب قرار مى‌گيرد. در جوار استخر مستحدثانى چون برج‌هاى ديده‌باني، حمام، صفه‌هاى مطبق و جاده سنگ‌فرش مشاهده مى‌شود. سد عباس‌آباد براى آبيارى مزارع روستاهاى پايين‌دست و ايجاد تفرجگاه، در سال ۱۰۲۱ به دستور شاه عباس بنا شد. تنظيم آب سد به وسيله دريچه‌هايى که راه دسترسى به آنها از داخل بناى برج مانند کنار سد فراهم شده، امکان‌پذير است. از برج‌هاى نگهبانى اين مجموعه در حال حاضر تنها دو برج بر جاى مانده است.


اين محوطه تاريخى که از ديدگاه گردشگرى بسيار با اهميت است، در سال‌هاى ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ شمسى توسط اداره کل ميراث فرهنگى مازندران مورد بررسى و کاوش قرار گرفت. مهم‌ترين آثار به دست آمده در دو فصل حفارى شامل حمام، حياط سنگ‌فرش، بقاياى کاخى در ضلع شمالى استخر بر روى بالاترين صفه و حوض و جوى‌هاى انتقال آب و معابر سنگى و آجرى و محوطه گلباغ است.

حمام

اين بنا در شمال غربى استخر و در جنب غربى صفه‌هاى مطبق بنا شده و مساحت آن ۱۶۰ متر مربع و از ترکيب چند فضاى متفاوت ساخته شده است که شامل ورودي، سربينه، صحن حمام، شاه‌نشين، چهار حوض، مخزن آب گرم و سرد، تون حمام و کانال‌هاى هدايت دود در زير کف فضاى داخلى حمام با انواع کاشى‌هاى چند ضلعى و مربع و مستطيل در رنگ‌هاى ساده و يا منقوش به گل‌برگ‌هاى مرسوم دورهٔ صفوى پوشيده بود. آثار داغ کاشى‌ها هنوز بر ديوارها و کف مشهود است.

حياط سنگ‌فرش

مجموعه‌‌اى از حياط سنگ‌فرش در کرت‌هاى سنگ‌چين منظم به وسعتى حدود ۴۰۰ متر مربع و حوض و سکوى شمالى و شرقى و پلکان سنگى در شمال حمام حفارى و کشف شده است.

بقاياى کاخى در شمال استخر

صفه‌هاى مطبق شمالى استخر از برش و تراس‌سازى تپه‌اى به ارتفاع حدود ۳۰ متر از کف استخر به شکل پلکانى ايجاد شده است. اين برش‌ها در بالا تشکيل صفه مرکزى را مى‌دهد. ارتفاع اين بخش به اندازه‌اى است که از جنوب به استخر و از شمال به درياى مازندران و شبه جزيره ميانکاله چشم‌انداز دارد. بر روى صفوى مرکزى آثار وجود حوض بزرگ در مرکز و چهار حوض کوچک در جهات شمالي، جنوبي، شرقى و غربى آن ديده مى‌شود. آثار به جاى مانده در جهت شمالى حوض مرکزى مانند پايه ستون‌هاى سنگى و اثر ديوارها و حجم زياد پوشش سفال بيانگر کاخى است که از بين رفته است.

حوض‌ها و جوى‌هاى انتقال آب و معابر

در اين مجموعه به کمک قوانين فيزيک و با بهره از تنبوشه‌هاى سفالي، آب را از چشمه‌هاى ارتفاعات جنوبى به صفه مرکزى و حوضچه‌هاى چهاردانگاه کوچک‌تر جانبى هدايت مى‌کردند. سرريز آب حوض مرکزى از طريق آب‌نماى سنگى و جوى‌هاى کم عمق به ديگر نقاط و طبقات صفه‌ها فرستاده مى‌شد.

محوطه گلباغ

معمارى به دست آمده از اين محوطه گوياى باغ‌سازى است. براساس آثار و شواهد موجود، اين محوطه علاوه بر باغ به عنوان ايستگاه توزيع آب نيز مورد استفاده بود.


آب اين محوطه به وسيله لوله‌هاى سفالى از چشمه‌هايى در فاصله ۶۰۰ مترى به حوض مرکزى وارد مى‌شد و پس از فواره مازاد آن به وسيله ۴ لوله سفالى ديگر به چهار حوض در طرفين حوض اصلى مى‌ريخت و بعد از پُرشدن آنها از طريق کانال‌هاى روباز براى آبيارى باغچه‌ها، و کانال‌هاى زيرزمينى براى آب‌رسانى حمام عباس‌آباد استفاده مى‌شد. اين مکان مانند بسيارى از باغ‌هاى دوره صفوى به پلکانى بود و در هر تراس نيز حوض‌ها و فواره‌هاى زيبا وجود داشت.

مجموعه عمارت افغان‌نژاد

مجموعه عمارت افغان‌نژاد در روستاى قره‌تپه بر بالاى تپه‌اى به همين نام واقع است. اين مجموعه شامل سه عمارت و يک حمام زيبا بود که از يادگار‌هاى کم‌نظير عصر قاجاريه در مازندران است.


اين بناى دو طبقه داراى پنجره‌هاى زيباى ارسى در شرق بنا و درهاى زيبا با تزيينات شيشه‌اى و تراس طبقه اول داراى طاق‌هاى قوسى شکل است. علاوه بر عمارت مسکوني، حمام مجموعه نيز در ضلع جنوبى قرار گرفته و داراى تزيينات آهک‌برى زيبايى است. اين حمام داراى سربينه، راهروى ورودى بينه و سرويس‌هاى بهداشتى بود. در ديواره‌ٔ بينه و سربينه گچ‌برى‌هاى زيبا با طرح گل و گياه به شکل طومارى مشاهده مى‌شود. اين حمام متأسفانه در اثر بى‌توجهى ساکنان آن به محل انباشت زباله تبديل شده است.