عمارت آصف ديوان
اين بنا در ضلع شمالى خيابان امام خمينى در شهر سنندج واقع شده است.سردر ورودى بنا با نماى آجري، به شکل نيم هشتى و متأثر از سبک باروک است. تالار تشريفات بنا داراى ايوان ستون‌دار با اروسى پرکار است و از بخش‌هاى بسيار زيباى بنا محسوب مى‌شود. در بخش غربى نيز اروسى‌هاى زيبايى تعبيه شده است. در اين عمارت تزيينات معمارى مانند گچ‌بري، آينه‌کارى و کار چوب به استادى به کار رفته است.
اين ساختمان داراى چهار حياط است که به ترتيب عبارتند از: بيروني، اندروني، حياط مطبخ و اصطبل. يکى از اين حياط‌‌ها تخريب شده است. اين عمارت داراى يک رشته قنات است که آب حوض بزرگ آب‌نماى مقابل تالار و دو حياط ديگر از آن تأمين مى‌شود.
در ضلع جنوب غربى عمارت، حمام خصوصى با سبک و اسلوب معمارى حمام‌هاى ايرانى ساخته شده است که داراى نقش‌هاى آهک‌برى و ستون‌هاى سنگى بسيار زيبا است.
براساس نقل قول‌هاى مختلف احداث بناى اصلى عمارت آصف که به تالار تشريفات معروف است، احتمالاً مربوط به دوران صفويه است که در دوره‌هاى بعدى به ويژه در دوران قاجار و پهلوى به‌تدريج بخش‌هايى به آن افزوده شده است. عمارت آصف در نوع خود از نظر معمارى منحصر به فرد است.
عمارت و باغ آيت‌الله مردوخ
روستاى نوره در ۱۸ کيلومترى جنوب غربى شهر سنندج واقع شده و بيش از سه هزار نفر جمعيت دارد. نوره روستايى با معمارى بومى منطقه کردستان است که در معمارى آن از مصالح محلي، به ويژه سنگ‌هاى منطقه استفاده شده است.
بناى آيت‌الله مردوخ در دامنه يکى از تپه‌ماهورهاى غرب کوه آبيدر و به فاصله ۷۰۰ مترى روستاى نوره قرار دارد. اين اثر قابل توجه، در جنوب روستا واقع و از موقعيت خاصى برخوردار است. نوع معمارى آن قلعه‌اى و داراى چشم‌اندازى زيباست و اشراف کامل به محيط پيرامون و روستا دارد. اين بنا در زمينى به مساحت ۶۰۰ متر مربع (اعيان ۵۰۰ متر مربع و عرضه ۵۵۰ متر مربع) از مصالح محلى و در دو طبقه ساخته شده و در طرفين گوشه‌هاى شمالى و جنوبى داراى برج ديده‌بانى است. حياط آن در ضلع غربى قرار دارد. طراحى و اجراى اين بنا و باغ به وسيله آيت‌الله مردوخ انجام شده و توسط استادکاران بومى به ويژه استاد عنايت‌الله و استاد على محمد بنا در سال ۱۳۲۲ شمسى ساخته شده است.
خانه آيت‌الله شيخ محمد مردوخ کردستانى
بناى آيت‌الله مردوخ در محله قطارچيان و ضلع شرقى خيابان مردوخ شهر سنندج واقع شده و اکنون در تملک خانواده ديگرى است. اين ساختمان در دو طبقه و زيرزمين، به شيوه معمارى اصفهانى در دوره قاجاريه ساخته شد.
اين منزل داراى دالان ورودى طولاني، اتاق سرايدار، حياط چهارگوش و راه پله ورودى از دو سمت تالار شاه‌نشين بود. در ساختمان از آب جارى و روش دفع سنتى فاضلاب استفاده مى‌شد. در حياط آن که داراى آب‌نما و فضاى سبز است، حريم خصوصى و عمومى کاملاً رعايت شده است. بر اثر کم توجهى مالکين فعلى در ساختمان تغييراتى حاصل شده است.
عمارت احمدزاده
اين عمارت در ضلع شمالى بلوار نمکى شهر سنندج واقع شده و زمان ساخت آن به دوران حکومت پهلوى اول برمى‌گردد.
بنا داراى يک حياط چهارگوش کوچک است و ساختمان آن در چهار طبقه با نماى جنوبى و تزيينات آجرتراش بسيار زيبا و پرکار در قسمت نماى اصلي، ساخته شده است.
عمارت احمدزاده نسبت به ساير بناهاى مسکونى استان، از شيوه اجرايى و تزيينات منحصر به فرد برخوردار و نوع معمارى آن برون‌گرا است. از اين رو با وجود يک حياط در ضلع جنوبي، مى‌توان گفت سبک معمارى کردستانى که ويژگى بارز آن ايوان‌هاى ستون‌دار است، در اين عمارت به بهترين وجهى رعايت شده است.
عمارت امجدالاشراف
عمارت امجدالاشراف در خيابان صلاح‌الدين ايوبى شهر سنندج قرار دارد. اين بنا به سفارش مير ابوطالب که از تجار اصفهان بود، با چيره‌دستى و مهارت معماران و استادکاران اصفهانى در سال ۱۲۱۷ هـ.ق ساخته شد.
اين عمارت در اصل شامل تالار تشريفات که در ايام محرم محل عزادارى سالار شهيدان بود و نيز بناهاى مسکونى مجاور بود که بعدها دچار تغييرات و دگرگونى‌هايى به ويژه در قسمت جنوبى شد.
فضاها و اطاق‌هاى سه‌درى و پنج‌درى در دو طبقه، گچ‌برى‌هاى پرکار با نقوش اسليمى و در جوار آن نقاشى‌هايى متأثر از نقاشى غربي، قاب‌بندى‌هاى سقف حسينيه با نقاشى‌هاى زيباى منحصر به فرد در شهر سنندج، پنجره‌ها با شيشه‌هاى رنگى و ساير عناصر تزيينى به کار رفته در بخش‌هاى مختلف اين عمارت، از جمله خصوصيات شاخص و منحصر به فرد اين بنا است و آن را روزمره يکى از مهم‌ترين بناهاى استان از نظر معماري، به ويژه تزيينات معمارى قرار داده است. در نماى بنا، تزيينات آجرکارى خفته و راسته به خوبى کار شده است. اين ساختمان داراى حياط با حوض مستطيل شکل و سنگ‌فرش تخته‌پوش سنندجى است.
عمارت سرهنگ آزموده اردلان
اين عمارت در بافت قديمى محله قطارچيان سنندج، در کوچه خسروى نزديک عمارت وکيل‌الملک واقع است. اين بناى قديمى که مالک اوليهٔ آن فردى از خانواده اردلان بود، اکنون در تملک ميراث فرهنگى کردستان قرار دارد.
اين عمارت داراى بخش‌هاى مختلفى است؛ سردر ورودى به فرم نيم‌هشتى و سکوهاى قرينه سنگى با قوس‌هاى متداخل نيم‌دايره آجرى و گره‌چينى است. حياط چهار ضلعى مرکزى ساختمان با آب‌نما و باغچه، يادآور معمارى درون‌گراى ايرانى است. فضاهاى ديگر شامل سه‌درى‌ها، دودرى و پنج‌دري، تالار، غلام‌گردش بسيار زيبا با ستون‌هاى چوبى و اروسى زيبا و بديع در هر يک از مدخل‌هاى ورودى فضاها، بسيار حساب شده و زيبا است. تمام فضا در پيرامون حياط مرکزى و در دو طبقه ساخته شده است. تزيينات آن ترکيبى از اروسي، گچ‌برى رنگي، حجارى روى سنگ، آجرکارى به صورت خفته و راسته و استفاده از نرده‌هاى فلزى است. تاريخ ساخت دقيق منزل مشخص نيست، اما با توجه به نوع و ويژگى معمارى بنا، به نظر مى‌رسد که در دوره قاجار ساخته شده باشد.