بررسى‌ها، پژوهش‌ها و کاوش‌هاى باستان‌شناسى در کردستان نشان مى‌دهد که اين استان از نظر باستان‌شناختى از اهميت به‌سزايى برخوردار است. بررسى‌هاى اخير در غار کرفتو و غار کانى‌مکاييل شهرستان ديواندره، سکونت انسان‌هاى اوليه را به اثبات رسانده است. به ويژه در کاوش‌هاى غار کانى‌مکاييل در فاصله دو هزار مترى غار کرفتو که احتمال ارتباط اين دو غار را مطرح مى‌سازد: سکونت انسان‌هاى اوليه به اثبات رسيده و استقرارهاى فصلى در داخل غار، کاوش‌هاى فصل اول و دوم داخل و بيرون غار کرفتو، کشف بقاياى آثارى از تيغه‌هاى سنگي، سفالى و ... و آثار دوره نوسنگى به وضوح مشخص شده است.
نکته قابل توجه وجود آثار قبل از دورهٔ نوسنگى در داخل غار کانى‌ميکاييل است که بقاياى استقرارهاى فصلي، اجاق، خاکستر و دست‌افزارهاى سنگى در آن به دست آمد. نشانه‌ها و آثار به دست آمده تاريخي، مسايل حدود ۷ تا ۸ هزار سال قبل را براى کاوشگران روشن نموده است. نتايج اين تحقيقات در دست انتشار است و قطعاً ارتباط فرهنگى با غارهاى شانيدر و ساير اماکن پيش از تاريخ در کردستان عراق، کرمانشاهان و همچنين آذربايجان غربى نيز مشخص خواهد شد. تپه‌هاى توبره‌ريزه‌تيان و غار کله‌کان که آثارى قديمى از آنها به دست آمده نيز وضعيت پيش از تاريخ کردستان را تا حدودى روشن ساخته است.