مزار شيخ احمد جام (۴۴۱-۵۳۶ هـ.ق) در جبههٔ شرقى تربت جام قرار گرفته و بنا به قولى يکى از بزرگترين مراکز زيارتى شرقى ايران بوده که در قرن پانزدهم ميلادى به اوج خود رسيده و افول آن در قرن شانزدهم ميلادى آغاز شده است - ليزاکلمبک، دوره‌هاى ساختمانى مجموعهٔ تاريخى تربت شيخ جام، ترجمهٔ باقر آيت‌الله‌زادهٔ شيرازي، مجلهٔ اثر س ۱۳۶۵ ش ۱۰ و ۱۱ ص ۱۶.
اين مجموعه مشتمل بر حدود ده فضاى معمارى است که در اطراف يک حياط وسيع مجتمع شده است.
علاوه بر مجموعهٔ اصلى به‌هم پيوسته ساختمان‌هاى منفردى در شمال و خارج از محوطه نيز وجود دارد و ايوان که بلندترين قسمت بنا است ارتفاعى در حدود ۳۰ متر دارد. بر دو ديوار جانبى ايوان درگاه‌هائى به دو فضا در طرفين ايوان راه مى‌يابد که به مسجد کرمانى و گنبد سپيد معروف هستند. بر فراز ايوان دو گلدستهٔ کوتاه استوار گرديده است شالودهٔ ايوان در نيمهٔ اول قرن هشتم هجرى ريخته شد و ساختمان آن اواخر آن قرن به پايان رسيد.
سردر ايوان در سال ۱۰۲۲ هـ.ق به دستور شاه‌عباس اول صفوى کاشى‌کارى گرديد.
مسجد کرمانى در سمت چپ ايوان قرار دارد و ظاهراً نام آن منسوب به سازندهٔ آن است که در کتيبهٔ گچ‌برى زير طاق شمالى اين‌گونه آمده است: عمل الضعيف الفقير العبد الراجى الى رحمت‌الله خواجه زکى بن محمد بن مسعود کرماني.
زيباترين عنصر معمارى اين مسجد محراب آن است که به شيوهٔ بسيار عالى گچ‌برى شدهٔ محراب مسجد کرمانى از نوع محراب‌هاى دورهٔ ايلخانى است.
فضاى سمت راست ايوان گنبد سفيد يا مسجد سردر نام دارد اما در اين مکان محرابى وجود ندارد تا به اعتبار آن بتوان آن را مسجد دانست اين فضا داراى پلانى مستطيل با گنبدى بلند است و زير گنبد با مقرنس‌ها و کاربندى‌هاى گچى به نحو شاسيته‌اى زينت يافته است تحقيقات نشان داده است که اين فضا در دوران تيموريان تکميل گرديده اما بنيان آن پيش از آن دوره است (سال ۷۱۸ يا ۷۲۸ هـ).
در انتهاء ايوان بلند مجموعهٔ معمارى شيخ جام، گنبد يا گنبدخانه قرار دارد. در حال حاضر گنبدخانه با ديگر فضاها هم‌جوار است اما تحقيقات نشان داده است که گنبدخانه پيش از ساختمان‌هاى اطراف آن به‌طور ساخته شده است. گنبدخانه داراى نقشهٔ مربع و درگاه‌هائى منتهى به فضاهاى مجاور است. بر انتهاء فوقانى ديوار کتيبه‌اى است که قاعدهٔ بنا را دور زده و در پايان آن سنه ثلاث و ستين و سبعمايه (۷۶۳) خوانده مى‌شود (ر.ک ليزا کلمبک، همان ص ۱۹).
ساختمان گنبدخانه در ماه شوال ۶۳۳ هـ.ق بنيان‌گذارى شده سپس در سال ۷۶۳ و ۷۷۱ هـ.ق مرمت شده است. بر رويهٔ داخلى ديوار و طرفين ورودى دو کتيبه در داخل تزئين دايره‌اى‌شکل نوشته شده که نام معمار مرمت‌کار و نقاش گنبدخانه را در خود دارد.
مسجد عتيق در سمت جنوب شرقى گنبدخانه و مجاور آن در سال ۷۲۰ هـ.ق احداث شده است. مسجد عتيق بنائى دو طبقه است به اين معنى که تعدادى درگاهى بر روى هم در چهار مجموعه ساخته شده‌اند. براساس ايدهٔ معمار، اين مسجد بايد رويهٔ ديوار گچ‌اندود و ستون‌نماهاى گوشهٔ جرزها با خطوط معقلى گچ‌برى و مزيّن مى‌شد. آرايش بنا به اين نحو در مجموعهٔ جنوب غربى کامل شده است بر انتهاء فوقانى ديوار اين مجموعه کتيبه‌اى به خط ثلث و حاوى ۶ آيه از سورهٔ مبارکهٔ الفتح بر زمينهٔ گل و برگ‌دار و بسيار زيبا و برجسته گچ‌برى شده است.
در سمت شمال غرب گنبدخانه يک حياط کوچک وجود دارد که داراى دو ايوان و طاق‌نماهائى بر اطراف است اين مجموعهٔ معمارى به خانقاه، سراچه و مدرسهٔ فريومدى معروف است اما در حال حاضر نه از مدرسه اثرى است و نه از خانقاه. زيرا در تغيير و تحولات متوالى از ميان رفته‌اند.
يکى از ابنيه‌ٔ زيباى مشرف بر حياط مزار جام گنبد فيروزشاهي يا گنبد سبز است اين بنا در سمت شمال غربى مجموعه واقع گرديده و از سمت جنوب شرقى به آن مجموعه متصل است اين بنا داراى نقشهٔ چليپائى‌شکل و چهار ايوانى است که بر فراز آن گنبد بلند فيروزه‌اى‌رنگ استوار شده است. گنبد فيروزشاهى و گنبدخانهٔ مجاور آن در گذشته جزئى از يک مدرسهٔ بزرگ به نام مدرسهٔ فيروزشاهى بودند که آن مدرسه ويران و اخيراً تجديد بنا شده است، اکنون گنبد بر فراز چهارطاقى انتهاء ايوان مشرف بر حياط مدرسهٔ جديدالاحداث و از سوى ديگر مشرف بر حياط مزار شيخ احمد جامى است گنبد سبز توسط امير جلال‌الدين فيروزشاه در سال ۸۴۰ هـ.ق بنيان گرفت.
برخى گنبد فيروزشاهى يا گنبد سبز را بقعه‌اى مى‌دانند که بر روى سردابه‌اى برپا شده است. فضاى داخلى بنا با کاربندى گچى و نماى بيرونى با تلفيق آجرى و کاشي، کتيبهٔ ثلث و کاشى يک‌رنگ فيروزه‌اى زينت يافته و در مجموع گنبد فيروزشاهى به‌صورت عنصر معمارى زيبائى در مجموعهٔ معمارى تربت جام حضور يافته است. در سال‌هاى اخير اقدامات حفاظتى و مرمت‌هاى زيادى به سعى و اهتمام متوليان مزار و ميراث فرهنگى خراسان انجام گرفته است.