تپه سبز
پروفسور هول به ترتيب قدمت چهار دوره زير را براى لايههاى تپه سبز مشخص کرده است:
دورههاى سبز
تاريخ تقريبى ۵۰۰۰-۵۵۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح.
دورههاى خزينه
تاريخ تقريبى ۴۵۰۰-۵۰۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح.
دورههاى مهمه
تاريخ تقريبى ۴۰۰۰-۴۵۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح.
دورههاى بيات
تاريخ قديمى ۳۷۰۰-۴۱۰۰ سال پيش از ميلاد مسيح.
تپه موسيان۳
تپه موسيان در حدود ۱۵۰ کيلومترى شمال غربى شوش قرار دارد. در سالهاى ۱۹۰۲ و ۱۹۰۳ م، هيئت فرانسوى به سرپرستى گوتير و لامپر در آن کاوشهايى انجام دادهاند و اشياى به دست آمده را به موزه لوور پاريس منتقل کردهاند.
اين تپه نسبت به جلگه موسيان ۱۸ متر اختلاف دارد و در جريان کاوشهاى باستانى تا عمق ۵۰/۲ متر پايينتر از سطح جلگه خاکبردارى شده است. در اين حفارىها، سفالهايى به دست آمدهاند که خصوصياتى ممتاز دارند. خميرمايه آنها به رنگ زرد يا سبز است. و نقوش آنها قهوهاى يا سياه و بهندرت قرمز رنگاند. در محل تپه موسيان سه نوع ظرف منقوش به دست آمده:
۱. ظروف سفالى شبيه به ظرفهاى شوش اول
۲. هرچند در نقش و خمير بعضى از ظرفهاى سفالى تپه موسيان دقت و ظرافت زياد بکار نرفتهاند، ولى چون نقاشىهاى اين ظرفها شبيه سفالهاى شوش اول هستند، آن را شوش اول ب ناميدهاند.
۳. دسته سوم از ظروف تپه موسيان، شبيه ظرفهاى شوش دوماند.
تپه فرخآباد
تپه فرخآباد در دشت دهلران در کرانه رودخانه مهمه واقع شده و در دوازده کيلومترى جنوب شهرک دهلران قرار گرفته است. يک هيئت باستانشناسى از دانشگاه ميشيگان به سرپرستى هنرى رايت و در ماههاى مارس و آوريل سال ۱۹۶۸ ميلادى به حفارى در آن پرداختند. اين تپه در حدود ۳۰ متر ارتفاع و کف تپه ۱۵۰٭۲۵۰متر مربع مساحت دارد. حدود شصت درصد حجم تپه در قسمت جنوب و غرب را رود مهمه شسته و از بين برده است به نظر مىرسد اين محل براى اولين بار حدود پنج هزار سال پيش از ميلاد مورد استقرار قرار گرفته و به طور مداوم تا سه هزار سال پيش از ميلاد مسيح مسکونى بوده است. سپس در هزاره دوم پيش از ميلاد مجدداً مسکونى شده و اين استقرار تا هزاره اول بعد از ميلاد ادامه داشته است.
دو ترانشه پنج مترى در قسمت جنوبى تپه حفارى شد. يک ترانشه يک مترى در شمال تپه براى روشن کردن حصار دور اجتماع حفارى شد. در تراشه الف حفارى ۳۶ لايه باستانشناسى آشکار شد که به ترتيب قدمت:
- لايههاى ۳۶ تا ۳۳ مربوط به دوره بيات است که تقريباً همزمان با سوزيانا د است.
- لايههاى ۳۲ تا ۲۲ مربوط به دوره فرخ است که تقريباً همزمن با شوش الف مىباشد.
- لايههاى ۱۸ تا ۱۲ مربوط به دوران اوروک است که تقريباً همزمان با شوش ب است.
- لايههاى ۱۷ تا ۱۱ مربوط به اوايل جمدت نصر است که تقريباً همزمان با شوش ج است.
- لايههاى ۱۰ تا ۱ مربوط به اواخر دوران جمدت نصر و همزمان با شوش الف است.
در ترانشهٔ ۴۷ لايه باستانى آشکار شد که به ترتيب قدمت عبارتند از:
لايه ۴۷ همزمان با دوره بيات، لايههاى ۳۶ تا ۴۶ همزمان با دوره فرخ، لايههاى ۳۰ تا ۳۵ مربوط به دورهٔ اوروک، لايههاى ۲۳ تا ۲۹ مربوط به اوايل دوران جمدت نصر، لايههاى ۲۰ تا ۲۲ مربوط به اواخر دوران جمدت نصر، و لايههاى ۱ تا ۱۹ مربوط به هزارهٔ دوم پيش از ميلاد مىباشند. فقط قسمت محدود و کوچکى بيت حفارى شد که سفالهاى به دست آمده از آن با سفال تپه سبز که در نزديکى اين تپه قرار دارد قابل مقايسه است. در ترانشه الف آثار معمارى زيادى به دست آمد. در دورهٔ فرخ خشتهاى بزرگى به ابعاد ۱۲٭۲۵٭۵۰ سانتىمتر مکعب در ساختمان مربوط به اين دوره به کار برده شده است.
در دوره مربوط به هزاره دوم پيش از ميلاد آثار عظيمى آشکار شد. نزديک سطح تپه بقاياى ساختمانى مربوط به اوايل دوران اسلام وجود دارد.
تپه تيغن
تپه تيغن در چهار کيلومترى شمال شرق درهشهر و به فاصله دو کيلومتر از کرانه راست رودخانهٔ سيمره، درون جلگه گسترده و سرسبز جنوب روستاى جمشيدآباد (جهادآباد) واقع است. اين جلگه، در امتداد شرق به غرب، بين دو رشتهٔ کبيرکوه در جنوب و کوه مله در شمال قرار دارد. باستانشناسان پس از بررسىهاى مقدماتى و عمليات گمانىزنى و همچنين وضعيت طبقات و لايههاى استقرار در تپه تيغن قدمت آن را در حدود سده هفتم ق.م مىدانند.
تپه کوزهگران
تپه يا تل کوزهگران در حدود نه کيلومترى شهرستان درهشهر و در ۵/۵ کيلومترى تپه تيغن قرار گرفته. اين تپه در دورهٔ پيش از تاريخ آباد بوده است. تا زمان ساسانيان نيز بناهايى بر روى آن ساخته شده، ولى پس از آن باير مانده است. قدمت اين تپه را اواخر هزارهٔ سوم پيش از ميلاد تخمين زدهاند. طبقهٔ اول اين تپه مربوط به دورهٔ ساسانى است. در همه جاى آن انواع سفالهاى نقشدار وجود دارند. سفالهاى منقوش و رنگينى که در طبقهٔ زيرين تپه به دست آمدهاند، با سفالهاى منقوش سبک طبقهٔ اول شوش مطابقت دارند. نقش سفالها بيشتر پرندگان و بز کوهى است.