درياى خزر حدّ قاره‌هاى آسيا و اروپا است. چين‌خوردگى‌هاى البرز از جنوب، قفقاز از باختر و فلات اوست، اورت - Oust, Ourt از خاور، اين دريا را احاطه کرده‌اند. عرض شمالى آن ۳۶ درجه و ۳۴ دقيقه و ۳۵ ثانيه، ۴۷ درجه و ۱۳ دقيقه، عرض خاورى بين ۵۴ درجه و ۴۴ دقيقه و ۱۹ ثانيه و ۴۶ درجه و ۳۸ دقيقه و ۳۹ ثانيه است. پيرامون درياى خزر نزديک به ۶۵۰۰ کيلومتر است، که ۱۲۰۰ کيلومتر آن، سواحل ايران به‌شمار مى‌آيد. عمق متوسط درياى خزر ۱۸۰ متر و حجم آب آن نزديک به ۷۸،۵۷۹ کيلومتر مکعب است. در ازاء دريا به ۱۲۰۰ کيلومتر مى‌رسد. بيشترين پهناى آن ۵۴۴ و کمترين پهناى آن ۲۰۲ کيلومتر است که بين شبه‌جزيرهٔ آبشوران و دماغهٔ کوالى واقع است. به تقريب، تمام سواحل غربى خزر جنوبي، جنگلى و کرانه‌هاى شمالى خزر، پست و شنى است. جنوب نيز وضعيت مشابه غرب دارد. از بريدگى‌هاى مهم سواحل ايران، مرداب انزلى و خليج گرگان را مى‌توان نام برد.
دماى آب در شمال و جنوب آن متفاوت است، زيرا درازاى دريا نسبت به پهناى آن زياد است و ويژگى‌هاى جوّى بين مدارهاى ۳۸ درجه تا ۴۷ درجه نمى‌تواند يکسان باشد. دماى متوسط آب در مصب رود اورال ۸/۷ درجه و در بندر انزلى ۶/۱۵ درجه است. دماى خزر شمالى در زمستان ۱۱-۱۲ درجه و دماى خزر جنوبى ۵-۹ درجه است. دماى خزرشمالى در تابستان ۲۵-۲۸ درجه مى‌باشد. در ماه‌هاى آذر، دي، بهمن و فروردين سطح خزر شمالى پوشيده از يخ‌هاى ضخيم (ضخامت ۴۰-۷۰ سانتى‌متر) و دماى آب زير صفر (۱-) درجه است. دورهٔ يخبندان سالانهٔ درياى خزر از (۶۰-۱۶۰) روز تغيير مى‌کند و در اعماق زيرين اختلاف دما کمتر مى‌شود.
سواحل جنوب شرقى خزر و خليج گرگان و ميانکاله در استان گلستان، مهمترين محورهائى است که قابليت‌هاى توريستى جهت استفاده از آب، و ورزش‌هاى آبى براى علاقه‌مندان دارد.
غنى‌ترين ناحيهٔ دريا از نظر زيست متنوعى از گونه‌هاى آبزي، به‌ويژه ماهيان خاويارى در اين استان است. ضرورت دارد ضمن بهره‌بردارى‌هاى علمى و منطقى و حفاظت کامل خزر از صيد قاچاق و جلوگيرى از منابع آلوده‌کنندهٔ آب از طريق رودخانه‌هاى گرگان‌رود و قره‌سو، اين منابع مهم براى فعاليت‌هاى اقتصادي، تحقيقاتي، آموزشى و توريسيم مورد استفاده قرار گيرد. در حال حاضر بيش از ۴۳ درصد انواع ماهيان خاويارى سواحل ايران در محدودهٔ استان گلستان صيد مى‌گردد. اين محدوده به‌علت دارا بودن شرايط خاص اکولوژيک، از تنوع صيد انواع گونه‌هاى خاويارى در فصول مختلف بهره‌مند مى‌باشد و به‌واسطهٔ برخوردارى از شرايط مستعد اقليمي، از طولانى‌ترين زمان صيد مى‌تواند استفاده نمايد. تاس‌ماهى ايران (قره‌برون) تنها گونهٔ بومى آب‌هاى ايران است که عمدهٔ صيد ماهيان را تشکيل مى‌دهد و بيش از ۸۵ درصد استحصال فيل‌ماهى آب‌هاى ايرانى درياى خزر در اين محدوده صيد مى‌شود، البته صيد ماهيان خاويارى سال ۷۵ نسبت به سال ۶۸ در قسمت گوشت حدود ۴۰ درصد و خاويار حدود ۳۶ درصد کاهش را نشان مى‌دهد. اين روند بعد از استقلال کشورهاى مجاور درياى خزر از شوروى سابق و عدم رهاسازى بچه ماهيان خاوياري، صيد بى‌رويه، آلودگى نفتى و صنعتي، ايجاد سدّ و برداشت بى‌رويهٔ آب رودخانه‌ها بيشتر ديده مى‌شود. عمدهٔ صيد ماهيان استخوانى محدودهٔ آب‌هاى استان گلستان را خانوادهٔ کپور ماهيان و کفال ماهيان تشکيل مى‌دهند که به‌طور عمده ماهيان نيمه‌مهاجر و بومى بوده و فاقد مهاجرت طولانى هستند. کيلکا ماهيان علاوه بر نقش مهم در اکوسيستم درياى خزر بالاترين ميزان ذخاير آبزيان را به خود اختصاص مى‌دهند.