موقعيت و وسعت
آذربايجان شرقى با وسعتى معادل ۹/۴۶،۹۲۹ کيلومتر در شمال غربى فلات ايران جاى دارد. آذربايجان شرقى از شمال به وسيلهٔ رود ارس با جمهورى‌هاى آذربايجان، ارمنستان و ايالت خودمختار نخجوان، از غرب به درياچهٔ اروميه و رود قطور، از جنوب به زنجان و از شرق به کوه‌هاى سبلان، چهل نور و گردنهٔ صائين و رودخانهٔ درّه رود از استان اردبيل محدود است.
در شمال استان، شهرستان‌هاى جلفا و کليبر حدود ۲۰۰ کيلومتر با جمهورى آذربايجان و نخجوان و ۳۵ کيلومتر با جمهورى ارمنستان مرز مشترک دارند و در تمام طول شمالى رود ارس جارى است. در اين مسير، استان آذربايجان شرقى از سه نقطه مرزى جلفا، خداآفرين و کُردشت نودوز با اين کشورها ارتباط دارد و از اين نظر داراى موقعيت حساس جغرافيايى است.
مرکز آذربايجان شرقى شهر تاريخى و معروف تبريز است که يکى از شهرهاى قديمى ايران به شمار مى‌رود و در حال حاضر نيز يکى از بزرگ‌ترين شهرهاى ايران از نظر وسعت، توسعهٔ صنعت، اقتصاد و فرهنگ است. تبريز از قطب‌هاى جهانگردى کشور نيز محسوب مى‌شود.
ناهموارى‌ها
آذربايجان شرقى منطقهٔ مرتفعى است که کوه‌هاى بلند از جهات مختلف سراسر آن فراگرفته و موجب پيدايش جلگه‌هاى مغان، تبريز، سراب و مراغه شده است.
کوهستان‌هاى آذربايجان در شمال، کوه‌هاى قره‌داغ که از جلفا تا مشکين‌شهر ادامه دارد، و کوه‌هاى ميشوداغ مرند و موروداغ را مى‌توان نام برد. کوه‌هاى مرکزى شامل سبلان، سهند و بزغوش مى‌باشند و کوه‌هاى جنوبى شامل قافلان کوه در ميانه است.
بلندترين نقطهٔ استان قلهٔ سهند با ۳۷۲۲ متر ارتفاع در ۵۰ کيلومترى جنوب تبريز و پست‌ترين نقطهٔ آن در حوالى درياچهٔ اروميه با ۱۲۲۰ متر ارتفاع قرار دارد.
آب و هوا
به طور کلى آذربايجان از مناطق کوهستانى کشور محسوب مى‌شود و از آب و هوايى هر چند سرد و خشک ولى نسبتاً مساعد براى کشاورزى برخوردار است. در عين حال اقليم‌هاى متفاوتى در اين محدوده وجود دارد. با توجه به ويژگى‌هاى اقليمي، اين استان از اواخر ارديبهشت ماه تا پايان مهرماه مناسب‌ترين زمان براى گردش‌هاى تابستانى و ساير ماه‌هاى سال مناسب گردش‌هاى زمستانى است.
منابع آب
آذربايجان شرقى به علت موقعيت کوهستانى و ارتفاعات پربرف داراى رودهاى متعدد فصلى و دائمى است. کليه رودها در دو حوضچه آب‌ريز درياى خزر و درياچه اروميه جريان دارند. در هر حوضچه يک يا دو رود عمده وجود دارد که اغلب رودهاى کوچک و محلى به آنها مى‌پيوندند. رودهاى مهم استان عبارتند از:
۱. رودخانه ارس که در زبان آذرى به آن آراز مى‌گويند. مهم‌ترين و پرآب‌ترين رودخانه آذربايجان شرقى است که در طول ۱۰۷۲ کيلومتر نوار مرزى مشترک ايران و کشورهاى همسايه شمالى جريان دارد.
۲. آجى‌چاى يا تلخ‌رود در تبريز
۳. اسکوچاى
۴. القناچاى در کليبر
۵. اهرچاى در اهر
۶. توفارقان در آذرشهر
۷. دوزل‌‌چاى که به ارس مى‌پيوندد
۸. سيلن چاى در گرمادور
۹. سيداوا چاى در موازات جاده تهران-تبريز
۱۰. صوفى‌چاى در منطقه بناب
۱۱. قالاچاى در عجب‌شير
۱۲. گرانقوچاى در هشترود
۱۳. آيدوغموش چاى در هشترود
۱۴. ليقوان چاى در ليقوان
۱۵. مردق يا موردى چاى در ملکان