تبعيض نژادى

شروع تبعيض نژادى

در دو دههٔ اخر قرن نوزدهم کشورهاى استعمارگر تقسيم مستعمره‌هاى موجود را در جهت منافع خود ديدند لذا با برپائى کنفرانس‌هاى متعدد و انعقاد پيمان‌هاى مختلف محدودهٔ حاکميت خود را مشخص ساختند. در اين ايام که پرتغال مى‌کوشيد تا مالکيت بخش مرکزى آفريقا که ميان دو مستعمرهٔ آنگولا و موزامبيک قرار داشت را صاحب شود، با تدابير سياستگذاران بريتانيا، رودزياى شمالى يعنى سرزمينى که بعداً زامبيا نام گرفت، مستعمرهٔ بريتانيا گرديد. پس از مرگ سيسيل رودز در سال ۱۹۰۲ جانشينان وى نتوانستند هزينه‌ٔ ادارهٔ سرزمين‌هاى شمال رودخانه زامبزى را تأمين نمايند و در سال ۱۹۲۴ شرکت انگليسى آفريقاى جنوبى از حکومت بر رود زياى شمالى دست کشيد و اين سرزمين مستقيماً زير سلطهٔ بريتانيا درآمد. شهر ليوينگستون نيز مرکز اين سرزمين خوانده شد. به‌دنبال اين تحولات هدف اصلى بريتانيا بهره‌ورى کامل از معادن مس زامبيا گرديد و در اين راستا شمار زيادى از سفيد پوستان اروپائى به رودزياى شمالى آمدند. در سال ۱۹۳۰ بيش از چهارهزار سفيد پوست در استان کوپربلت ساکن بودند و اين تعداد به اندازهٔ تمامى سفيد پوستانى بود که در سال ۱۹۲۱ در سراسر رودزياى شمالى به سر مى‌بردند. اين سيل عظيم سفيد پوستان که به رودزياى شمالى سرازير شده بود آغاز دورهٔ تبعيض نژادى گرديد.

البته تبعيض نژادى به صورت پراکنده قبل از آن نيز وجود داشت. اما وضع قوانينى که جدايى نژادها را تثبيت مى‌کرد باعث رسميت يافتن تبعيض نژادى شد. براساس اين قوانين سياه‌پوستان اجازه ورود به اماکن عمومى نظير سينما، تئاتر يا رستوران را نداشتند. بسيارى از مغازه‌داران از فروش اجناس به سياهان خوددارى مى‌کردند. سياه‌پوستان ملزم بودند از گذرگاه‌هاى ويژه بگذرند تا مواجه با سفيد پوستان نگردند. در ليوينگستون پاگذاشتن سياه پوستان برسنگفرش خيابان غيرقانونى بود و در يک ماه بيش ار چهل تن از سياهان به جهت زير پا نهادن اين قانون دستگير شدند. از سياه‌پوستان مى‌خواستند به کليساهائى بروند که مخصوص آنان بود و از رفتن به کليساهاى بزرگ و باشکوه که به سفيد پوستان اختصاص داشت منع مى‌شدند. مردم رودزيا را با کلمات اهانت آميزى چون بچه کاکاسياه يا کفير (Kaffir) که اصطلاحى آفريقائى به معنى کاکاسياه بود صدا مى‌کردند. تبعيض در دستمزد و شغل نيز ناپسند بود در سال ۱۹۴۰ دستمزدى که به يک راننده کاميون سفيد پوست مى‌پرداختند ده برابر پولى بود که دقيقاً در ازاى همين کار به يک سياه‌پوست مى‌دادند.

آغاز مبارزات ضد تبعيض نژادى

طى سال‌هاى نخست سلطهٔ انگليسى‌ها، مردم رودزيا در برابر تبعيض نژادى اعتراض اندکى مى‌کردند. اما چندى نگذشت که اين اعتراضات افزايش يافت. البته در آغاز، اين مبارزات در راه دستيابى به استقلال انجام نمى‌شد بلکه به لحاظ انتقاد به رفتار ناهنجار اروپائيان بود. سازمان‌هائى که براى نخستين بار براى هدايت جريان اعتراضات تاسيس شدند، انجمن‌هاى رفاه (Welfare Societies) خوانده مى‌شدند و اين بدان معنى بود که هدف اصلى مبارزه، ارتقاء سطح رفاه سياهان بوده است. در سال ۱۹۲۳ نخستين انجمن رفاه در شهر مونزه (Mwenzo) از استان شمالى تشکيل گرديد. يکى از چهارپايه‌گذار اين انجمن ديويدکائوندا (David kaunda) بود. در سال ۱۹۳۳ کوششى براى ايجاد انجمن متحد رفاه آفريقائى صورت پذيرفت اين کوشش در سال ۱۹۴۶ به ثمر رسيد و اتحاديه انجمن‌هاى رفاه رودزياى شمالى پديد آمد. اين حرکت اولين گام به سوى تشکيل يک حزب سياسى آفريقائى بود.

در سال ۱۹۵۱ کنگره ملى آفريقائى رودزياى شمالى (North Rodesia African National Congress) به عنوان يک نهاد سياسى تشکيل شد. هرى نکومبولا (Harry Nkumbula) به عنوان رئيس اين کنگره و کنت‌کائوندا به عنوان مدير اجرائى کنگره انتخاب شدند. با افزايش آگاهى سياسى سياه‌پوستان دولت انگليس تدابير تازه‌اى اتخاذ کرد. يکى از اين تدابير ادغام رودزياى جنوبى و شمالى و نياسلند (Niasland) (مالاوى فعلى ) با يکديگر بود. قرار شد براى کنترل بيشتر بر سياهان ناراضي، اتحاديه‌اى از اين سه منطقه تحت نام اتحاديه آفريقاى مرکزى تشکيل گردد. اين طرح مورد مخالفت شديد گروه‌هاى سياه‌پوست به‌ويژه کنگره ملى آفريقا قرار گرفت. نکومبولا و کائوندا از مردم خواستند دراعتراض به اين طرح در يک اعتصاب سراسرى شرکت نمايند. نقش کارگران معادن در اين اعتصاب فوق‌العاده بود ولى دولت بريتانيا به رغم اين اعتراضات اتحاديه را در ۲۳ اکتبر ۱۹۵۳ تشکيل داد.

تشکيل اتحاديه، توده‌هاى مردم منطقه را مصمم به ادامه مبارزه جهت دستيابى به استقلال نمود. هرى‌نکومبولا که در اصل گمان مى‌رفت رهبرى بنيادگرا باشد به تدريج به ميانه‌روى گرائيد و تمايل به سازش بااروپائيان در وى بيدار شد. از اين پس کائوندا و دوست نزديک وى سيمون کاپوپوه (Simon Kapwepwe) با قاطعيت مبارزه را هدايت کردند. در سال ۱۹۵۷ کنگره ملى آفريقائى زامبيا (Zambia African National Congress ) به رهبرى کائوندا و به عنوان يک حزب سياسى آفريقائى اعلام موجوديت کرد. بدين ترتيب براى نخستين بار واژه زامبيا که کاپوپوه آن را از کلمه زامبزيا اقتباس کرده بود، مطرح شد.