بخشهاى مختلف اقتصادى

کشاورزى

کشاورزى نقش مهمى در اقتصاد اوگاندا دارد. حدود ۶۶% درصد درآمد ارزى حاصل از صادرات و ۵۱% درصد رشد توليدات داخلى برکشاورزى و محصولات توليدى آن استوار است. تقريباً ۳/۲ درآمد و بودجهٔ دولت از اين بخش تأمين مى‌شود و حدود ۸۶% درصد نيروى کار در اوگاندا جذب اين بخش مى‌شوند. قهوه مهم‌ترين و اصلى‌ترين محصول صادراتى در بخش کشاورزى است و بعد از آن پنبه و چاى در مقام دوم و سوم قرار دارند. تنباکو هم از دههٔ ۱۹۷۰ در بين محصولات کشاورزى مهم و سودآور اوگاندا جاى گرفته است. خاک آن کشور حاصل‌خيز و مناسب کشت و نيز دامپرورى مى‌باشد. وضعيت کشاورزى اوگاندا از سال ۱۹۸۶ و با به قدرت رسيدن يوورى موسوينى (Yoweri Museveni) بهبود نسبى پيدا کرده است. اما با کاهش قيمت محصولات کشاورزى در بازار جهانى، کشور اوگاندا با مشکلات بسيارى در زمينهٔ صادرات آن محصولات پيدا کرده است. بازده محصولات کشاورزى در سال ۱۹۹۱ و ۱۹۹۲ کاهش يافت.

قهوه

قهوه يکى از محصولات مهم صادراتى اوگاندا است که دولت بخشى عمده از درآمد ارزى خود را از صدور آن به‌دست مى‌آورد. کشت اين محصول توسط بيش از يک ميليون کشاورز خرده پا صورت مى‌گيرد. در دههٔ هفتاد کشت اين محصول دچار رکود بى‌سابقه‌اى شد و از ميران ۲۲۵،۲۰۰ تن در متر مربع در سال ۱۹۷۳ تنها به ۵۰۰/۹۷ تن در سال ۱۹۸۱ رسيد.

ذخيره کردن و عدم صدور اين محصول و درگيرى اوگاندا با کنيا و زئير از عوامل اصلى رکود صادرات قهوه در آن دوره بودند. براساس موافقت‌نامهٔ اوگاندا با سازمان بين‌المللى قهوه (ICO) سهم اين کشور در بازار جهانى تا پايان سال ۱۹۸۲، ۷/۲ ميليون پاکت (هرپاکت حدود ۶۰ کيلوگرم ) در نظر گرفته شده بود که اين ميزان تا پايان سال ۸۴-۱۹۸۳ به ۹/۳ ميليون پاکت افزايش پيدا کرد. کاهش اين ميزان در سال‌هاى ۸۵-۱۹۸۴ به‌علت جنگ داخلى اوگاندا و عمليات ارتش مقاومت ملى (NRA) در ناحيه جنوب غربى اوگاندا (يعنى منطقه‌اى که عموماً کشت قهوه در آن‌صورت مى‌گيرد ) بود. تنزل قيمت قهوه در بازارهاى جهانى و فشار (ICO) برکشورهاى صادر کنندهٔ قهوه باعث رکود در کشت اين محصول شد که اين روند تا اوايل دهه ۱۹۹۰ نيز ادامه پيدا کرد. حق انحصار ويژهٔ قهوه در اوگاندا در دست بخش خصوصى و نيز چندين شرکت اعم از متحد و منفرد بود که در اواسط سال ۱۹۹۳ تعداد آنها ۱۲ اعلام شد. در اوايل سال ۱۹۹۱، اوگاندا قصد تأسيس سازمانى تحت‌عنوان کنترل و گسترش توليد قهوۀ اوگاندا را داشت تا بدين ترتيب بتوان در بازار قهوه نفوذ پيدا کند و وضعيت توليد اين محصول را بهبود بخشد. انگلستان بزرگترين خريدار قهوه اوگاندا است و حدود ۳/۲ قهوهٔ اين کشور به انگلستان صادر مى‌شود. ژاپن و آلمان نيز از واردکنندگان عمدهٔ قهوهٔ اوگاندا هستند.

چاى

توليد چاى در دههٔ ۱۹۶۰ به سرعت افزايش پيدا کرد و در سال ۱۹۷۲ به ميزان ۲۳،۳۷۶ تن رسيد. اگر چه ميزان توليد سالانه آن تا ۱۹۸۰ کاهش يافت به‌طورى که تا آن سال به ۱۵۳۲ تن رسيد. از اين ميزان از سال ۱۹۸۱ افزايش پيدا کرد و تا سال ۱۹۸۴ اين ميزان به ۵۲۲۳ تن رسيد که ميزان صادرات اين محصول به ۲۶۰۴ بالغ گرديد. در سال ۱۹۹۰ توليد اين محصول به ۶۷۰۴ تن رسيد که در اين ميزان ۴۷۶۰ تن آن به خارج صادر گرديد. درسال ۱۹۹۰ توليداين محصول به ۶۷۰۴ تن رسيد که در اين ميزان ۴۷۶۰ تن آن به خارج صادر گرديد و بقيه به مصرف داخلى رسيد. ميزان توليد و صادرات اين محصول در سال ۱۹۹۲ به حداکثر رسيد که از سال ۱۹۷۸ بى‌سابقه بود (۹۴۳۲ تن توليد کلى و ۷۸۱۷ تن صادرات ). در سال ۱۹۸۸ سازمان توسعه سرمايه‌گذارى اروپائى حدود ۱۰ ميليون دلار براى بهبود بخشيدن وضعيت توليد چاى در اوگاندا و کمک به کشاورزان توليد کنندهٔ چاى سرمايه‌گذارى کرد.

پنبه

در اوايل دههٔ ۱۹۷۰ اوگاندا در بين توليدکنندگان پنبه در آفريقا مقام سوم را يافت؛ اگرچه ميزان توليد اين محصول به‌علت کاهش قيمت و عدم کمک و هميارى دولت به کشاورزان کاهش يافت و صادرات اين محصول عملاً متوقف شد و اين توقف تا سال ۱۹۸۲ به طول انجاميد. اما در اين سال توليد پنبه با آهنگ رشد آهسته‌اى افزايش پيدا کرد به‌طورى که در سال ۸۴-۱۹۸۳ به ميزان ۵۶،۶۴۶ عدل رسيد که حدود ۶۰% از اين ميزان صادر گرديد. بانک جهانى و انگلستان و ديگر وام دهندگان براى بهبود وضعيت پنبه اوگاندا حدود ۱۵ ميليون دلار به کشاورزان و پنبه‌داران کمک کردند و برنامه‌هائى براى بهبود وضعيت کشت پنبه طراحى نمودند.

برطبق پيش‌بينى و برنامه‌ريزى‌هاى مشخص شده ميزان توليد اين محصول در سال ۸۹-۱۹۸۸ مى‌بايست به ۱۵۰،۰۰۰ عدل پنبه مى‌رسيد اما اين ميزان تنها به ۴۴،۰۰۰ عدل پنبه بالغ گرديد.

درآمد ارزى از صادرات پنبه در سال ۱۹۸۸ به ۱/۳ ميليون دلار رسيد که در مقايسه با درآمد سال ۱۹۸۷ که حدود ۱/۴ ميليون دلار بود، کاهش قابل توجهى را نشان مى‌دهد. توليد اين محصول در سال ۱۹۸۹ به ۲۳،۰۰۰ تن و در سال ۹۲-۱۹۹۱ به ۱۱،۱۰۰ تن رسيد. خريداران عمده پنبهٔ اوگاندا، انگلستان، آلمان، هنگ کنگ و پرتغال هستند.

تنباکو، نيشکر و کاکائو

تنباکو از ديگر محصولات عمده اين کشور است که البته توليد آن برحسب شرايط زمانى و آب و هوائى متغير بوده است. توليد اين محصول در سال ۱۹۹۲ به ۷۲۸۵ تن رسيد. درآمد ارزى حاصل از صدور تنباکو در سال ۱۹۹۱ به ۵/۴ ميليون دلار بالغ گرديد. توليد نيشکر در سال ۱۹۸۴ به ميزان ۲۴۰۰ تن رسيد که نسبت به ميزان توليد حداکثر ۱۵۲،۰۰۰ تن در سال ۱۹۶۸ ميزان ناچيزى است. ميزان مصرف داخلى نيشکر بالا است و از آنجا که وسايل کشاورزى و برداشت نيشکر مدرن نيست توليد اين محصول نتواسته است به ميزان مطلوب برسد. تاکنون سرمايه‌گذارى‌هاى بزرگى اعم از داخلى يا خارجى در زمينهٔ کشت و توليد اين محصول صورت گرفته است. دولت واردات اين محصول را به‌طور موقتى ممنوع اعلام کرده اما اين ممنوعيت در سال ۱۹۹۲ ملغى شد. هدف دولت اين بود که تا پايان سال ۱۹۹۵ از نظر توليد اين محصول در سطح داخلى به خودکفائى برسد. کشت و توليد کاکائو در زمان حکومت ?امين ? رکورد چشمگيرى يافت و هيچ‌گاه به ميزان سابق نرسيد. درآمد ارزى حاصل از صادرات اين محصول در سال ۱۹۹۰ به ۵۴۰،۰۰۰ ميليون دلار بالغ گرديد.

از محصولات غذائى عمده اوگاندا ماتوک (نوعى موز سبز)، نشاسته کاساو، سيب‌زمينى شيرين، ذرت، حبوبات، سيب‌زمينى، بادام زمينى مى‌توان نام برد. جمهورى خلق چين و بانک توسعه و گسترش اسلامى در زمينه پروژه‌هاى توسعه و بهبود وضعيت کشاورزى دراوگاندا سرمايه‌گذارى کرده‌اند. با وجود چمنزارها و علفزارهاى پهناور و سرسبز به‌علت عدم استفاده از روش‌هاى جديد در نگهدارى دام‌ها و نيز شيوع و بروز بيمارى‌هاى مختلف بين دام‌ها، دامپرورى در اوگاندا چندان پيشرفتى نداشته است. تعداد کل احشام اين کشور در سال ۱۹۷۹ به ۲/۵ ميليون رأس بالغ مى‌گرديد که تا سال ۱۹۸۹ اين ميزان به ۹/۳ ميليون رأس کاهش پيدا کرد که علت اين کاهش عموماً سوء تغذيه و بيمارى بود.

در زمينه توليدات لبنى اوگاندا از حمايت و کمک دانمارک و چند آژانس وابسته به سازمان ملل و نيز صندوق سرمايه‌گذارى اروپائى بهره‌مند شده است تا زمينه صدور محصولات لبنى مساعد شود. ماديان، خوک، بز و نيز زنبور عسل علاوه بر گوسفند و گاو و گوساله مورد توجه سرمايه‌گذاران بخش دامپرورى هستند.

اوگاندا کشور جزيره‌ها و رودخانه‌ها است و صنعت ماهيگيرى به‌عنوان حرفهٔ روستائيان اوگاندائى دنبال مى‌شود. در سال ۱۹۸۹ يک شرکت ايتاليائى در امر و توليد ماهى خشک و کنسرو در اوگاندا سرمايه‌گذارى کرد. حدود ۵/۷ ميليون هکتار از اراضى اوگاندا را جنگل پوشانده است. در اوايل سال ۱۹۹۰ دولت اوگاندا صدور چوب و الوار را به خارج ممنوع اعلام کرد تا بدين ترتيب از تخريب جنگل‌ها جلوگيرى کند.

جدول محصولات کشاورزى

منبع :FAO, Production , Yearbook, 1994