زوپفان

موضوع زوپفان ”يا منطقه صلح، آزادى و بى‌طرفي“ (Zone of Peace. Freeedom and Neutrality) تقريباً از نيمه دوم دهه ۱۹۶۰ در محاورات سياسى مقامات مالزى مطرح مى‌گرديد. جنگ در هندوچين، خروج استعمار انگليس از منطقه و ترس از نفوذ شوروى و چين در منطقه از جمله عوامل عمده‌اى بود که توجه رهبران مالزى را به اين ايده جلب کرد، و آنان اغلب به اين موضوع اشاره مى‌کردند. اما طرح آن به‌طور رسمى و بين‌المللى در سپتامبر ۱۹۷۰ و در جريان کنفرانس غير متعهدها در لوزاکا بود، در اين کنفرانس تون عبدالرزاق جانشين نخست‌وزير وقت مالزى طرح بى‌طرفى شرق آسيا شامل منطقه هندوچين را بيان داشت. در اکتبر ۱۹۷۱ عبدالرزاق به‌عنوان نخست‌وزير مالزى مسئله بى‌طرفى جنوب شرق آسيا، و ايجاد يک منطقه صلح و آزادى را در مجمع عمومى سازمان ملل متحد تشريح کرد و سپس در نوامبر ۱۹۷۱ پنج کشور عضو آسه‌آن (در آن زمان) در کوآلالامپور گرد هم آمدند، و در اين زمينه موافقت‌نامه‌اى را به امضاء رساندند که به ”اعلاميه کوآلالامپور“ معروف گرديده است.


در اين اعلاميه بر لزوم شناسائى جنوب شرق آسيا به‌عنوان يک منطقه صلح، آزادى و بى‌طرفى و آزاد از هر نوع مداخله قدرت‌هاى خارجي، تأکيد شده بود. عبدالرزاق در آن زمان اظهار داشت که دولت مالزى و ديگر کشورهاى هم‌فکر در آسياى جنوب شرقى هيچ‌گونه ترديدى درباره مسير طولانى و دشوار ذيل به هدف بى‌طرف‌سازى منطقه، ندارند.


در مورد جزئيات اين طرح و يا چگونگى اجراء آن در همان زمان مقامات مالزيائى موضوعاتى را مطرح مى‌کردند، از جمله غزالى شفيع وزيرخارجه اسبق اين کشور در ۱۹۷۱ درباره آن گفت:


ايده بى‌طرف‌سازى جنوب شرق آسيا بايد در دو مرحله موردنظر قرار گيرد:


در مرحله اول کشورهاى اين منطقه بايد به يکديگر نزديک‌تر شده و در مورد مسائل زير توافق کنند:


- هر کشور در منطقه بايد به حاکميت و تماميت ارضى ديگران احترام گذارد و در فعاليت‌هائى که به‌طور مستقيم يا غير‌مستقيم امنيت ديگران را تهديد مى‌کند شرکت نکند، عدم مداخله و عدم تجاوز اصولى اساسى هستند که کشورهاى جنوب شرق آسيا بايد قبل از اقدام به هر عملى به‌طور صريح در مورد آن توافق کنند.


- تمام قدرت‌هاى خارجى بايد از منطقه خارج گردند.


- منطقه نبايد صحنه مناقشات بين‌المللى و رقابت ابرقدرت‌ها شود.


- کشورهاى منطقه بايد اقداماتى را در جهت تضمين صلح در منطقه انجام دهند.


- اين کشورها بايد در برابر قدرت‌هاى بزرگ در موضوعات اساسى و امنيتى يک نظر جمعى داشته باشند.


- همکارى‌هاى منطقه‌اى گسترش يابد.


در مرحله دوم قدرت‌هاى بزرگ آمريکا، شوروى و چين بايد در موارد زير توافق کنند:


- جنوب شرق آسيا بايد يک منطقه بى‌طرف باشد.


- آنها بايد متعهد شوند که کشورهاى منطقه را از رقابت بر سر قدرت ميان خودشان خارج نگه دارند.


- اين قدرت‌ها بايد بر تضمين بى‌طرفى جنوب شرق آسيا نظارت کنند.


به هر حال موضوع تحقق زوپفان در جنوب شرق آسيا، از آن زمان به بعد از سوى مقامات مالزى و ديگر رهبران کشورهاى منطقه مطرح شده و آنان در بحث‌ها و مذاکرات سياسى خود بر آن تأکيد نموده‌اند.


همچنين تقريباً در تمامى قطع‌نامه‌ها و بيانيه‌هاى صادر شده در اجلاس‌هاى ”آسه‌آن“ به مسئله زوپفان اشاره شده است. با اين وجود نمى‌توان گفت که در حال حاضر نگرش تمامى ۶ کشور عضو آسه‌آن به اين مسئله يکسان است. در اين زمينه مالززى و اندونزى بر تحقق زوپفان و غير اتمى بودن منطقه تأکيد بيشترى داشته‌اند. در حالى‌که کشورهائى چون سنگاپور، فيليپين و تايلند در مقطع فعلى در جهت عملى ساختن آن زياد تمايل نشان نمى‌دهند؛ و جاذبيت اين طرح براى آنان بيشتر به‌خاطر دور کردن شوروى و چين از منطقه است. اين کشورها به‌طور کلى با هرگونه طرحى که منجر به کاهش حضور آمريکا در منطقه شود، دخالت مى‌کنند. براى مثال سنگاپور از حضور آمريکا در منطقه شديداً پشتيبانى مى‌کند، و پايگاه‌هاى آمريکا در فيليپين را عامل مهمى در تأمين امنيت جنوب شرق آسيا مى‌داند.


بعد از اتخاذ سياست ضد هسته‌اى از سوى ديويدلانگى در نيوزلند آمريکا به‌ويژه نگران است که اين موضوع به حرکت مشابهى در جنوب شرق آسيا دامن بزند.


در همين زمينه شوراى امنيت ملى آمريکا به هنگام تشکيل اجلاس آسه‌آن در سنگاپور در ۱۹۸۷ اخطار کرد، آسه‌آن نبايستى اعلاميه رسمى شديدى را در زمينه آزاد بى‌طرف و غير اتمى صادر نمايد. به‌طور کلى تحقق زوپفان در جنوب آسيا هيچ‌گاه نمى‌تواند در جهت منافع آمريکا باشد. از اين‌رو آمريکا همواره با آن مخالفت مى‌کند.


همچنين براساس ترتيبات دفاعى پنج قدرت (استراليا - مالزى - نيوزيلند - سنگاپور و انگليس) که از اول نوامبر ۱۹۷۱ در جهت دفاع از مالزى و سنگاپور به مرحلهٔ اجراء درآمده است، استراليا و نيوزيلند نيز حضور بيشترى در منطقه داشته‌اند. در ۱۹۶۷ به دنبال خروج نيروهاى انگليس از منطقه، سربازان نيوزيلندى جاى آنها را در سنگاپور گرفتند و در همان حال واحدهائى از نيروى هوائى استراليا نيز در مالزى و سنگاپور مستقر بوده‌اند. البته سابقه حضور واحدهاى هوائى استراليا در مالزى به قبل از توافق ترتيبات دفاعى پنج قدرت و به يک پيمان دفاعى ميان انگليس و مالزى مى‌رسد که بعداً در ۱۹۵۹ استراليا و نيوزيلند به اين پيمان پيوستند.


به‌طور کلى براى استراليا و نيوزيلند، جنوب شرق آسيا همواره خط اول دفاعى آنها بوده از اين نظر پايگاه هوائى استراليا در باترورث (Butter Worth) مالزى از اهميت برخوردار مى‌باشد.


در عين حال گرچه که کشورهاى منطقه در چارچوب زوپفان بايد در مورد حضور قدرت‌هاى خارجى يک نظر جمعى ارائه مى‌کنند، ولى اغلب با تأييد ضمنى حضور غرب در منطقه از اتخاذ يک نظر جمعى پرهيز مى‌کنند.


به‌عنوان مثال مالزى و اندونزى که از دنبال‌کنندگان اصلى زوپفان هستند، در مورد آينده پايگاه‌هاى آمريکا در فيليپين ضمن آنکه نظر منفى در مورد آن ارائه نمى‌کنند، آن را به‌طور عمده يک موضوع در روابط دوجانبه آمريکا و فيليپين تلقى مى‌کنند.