اهميت استراتژيک کشور در منطقه

به‌دليل واقع شدن جمهورى چک در قلب اروپا و بهره‌مندى از وضعيتى استراتژيک، هميشه اين کشور يکى از مراکز ترانزيت اصلى در اروپا محسوب مى‌گرديده است. همچنين اين سرزمين به لحاظ برخوردارى از شرايط آب و هوائى مناسب و دشت‌ها و دره‌هاى حاصلخيز و دسترسى به آب کافى مورد توجه قبايل مختلف بوده است. کوچ اجبارى اقوام هنرمند سرزمين‌هاى روم باستان به اين منطقه از اروپا که به صورت انزوا مى‌زيسته‌اند موجب شد هنرهاى دستى سنتى نظير صنعت شيشه، سفال و سراميک و کار روى فلزات در اين کشور نسل به نسل منتقل شود و اقوام بوهيميائى را به آن مشهور کند. از طرفى بهره‌مندى از کوه‌هاى سرشار از معادن غنى باعث گرديده است که سرزمين چک باستان (شامل بوهيما و موراويا) يکى از پيشرفته‌ترين بخش‌هاى اروپاى قديم باشد. (سرزمين و ملت چکسلواکي، صفحه ۵۳).



از زمان عصر حجر مهم‌ترين ويژگى اين کشور خط ارتباطى بين درياى آدرياتيک و درياى بالتيک بوده است. به‌علاوه يکى از مهم‌ترين جاده‌هائى که بخش‌هاى شرق و غرب اروپا را به‌هم متصل مى‌کند و از نظر اهميت دومين جاده مواصلاتى اروپا محسوب مى‌گردد از موراويا مى‌گذرد. موقعيت جمهورى چک به عنوان گذرگاهى از مهم‌ترين راه‌هاى اروپائى از نظر ترانزيتى براى آن کشور شرايط ايده‌آل و باارزشى را فراهم آورده است. به‌دليل اين ويژگى‌هاى استراتژيک اين کشور در اعصار گذشته محل تلاقى و برخورد منافع بين ملت‌ها و کشورهاى بزرگ بوده است.


در زمان امپراطورى اتريش - مجارستان، منطقه چک يکى از بخش‌هاى عمده صنعتى اين امپراطورى محسوب مى‌گرديد. اگرچه اين منطقه از نظر وسعت يک پنجم و جمعيت يک چهارم امپراطورى اتريش - مجارستان را تشکيل مى‌داد امّا دوسوم صنايع کشور را در خاک خود جاى داده بود. (نشريه بانک جهانى تحت عنوان Trnd in Developing Countries, 1991 Washington D.C) در آغاز قرن بيستم جمهورى چک تنها کشور اين امپراطورى بود که نيروى کار صنعتى آن از نيروى کار کشاورزى بيشتر بود. چنين توسعه صنعتى نيز عمدتاً به‌دليل شرايط مساعد داخلى و وجود منابع داخلى نظير معادن کافى ذغال سنگ، چوب، آب، منابع معدنى و همچنين وضعيت جغرافيائى مناسب در قلب اروپا که گذرگاه مهم تجارت جهانى به‌حساب مى‌آيد، حاصل شد.


در زمان جنگ جهانى دوم در نتيجه همين موقعيت استراتژيک بود که کشور در ازاءِ مبادله امتيازات کشورهاى قدرتمند رقيب که براساس توافقات شرق و غرب حاصل شد به اشغال نيروهاى هيتلر درآمد و پس از پايان جنگ در سال ۱۹۴۵ نيز جمهورى چک در يک توافق جهانى در اردوگاه شرق قرار گرفت. پس از تشکيل پيمان‌هاى نظامى شرق و غرب اين کشور به‌عنوان خط مقدم جبهه پيمان ورشو در مقابل ناتو قرار گرفت و در نتيجه موشک‌هاى هسته‌اى ميان برد و کوتاه برد شوروى سابق در خاک اين کشور مستقر گرديد. همسايگى اين کشور با بعضى قدرت‌هاى اروپائى نظير آلمان و تا حدودى اتريش به‌دليل موضع بى‌طرفى نيز بر اهميت استراتژيک اين کشور افزود.


از نظر اقتصادى نيز به‌دليل عبور خطوط انتقال انرژى‌زا از روسيه به غرب و مرکز اروپا، جمهورى چک از اهميت ويژه‌اى برخوردار است.

نقش تعيين کننده عوامل جغرافيائى و منابع طبيعى

ذخاير غنى معادن اورانيوم در جمهورى چک که به‌عنوان سوخت نيروگاه‌هاى اتمى استفاده مى‌گردد اهميت ويژه‌اى را براى اين کشور به ارمغان آورده است. استخراج اورانيوم تا سا‌ل‌هاى قبل نيز به‌طور انحصارى در دست شوروى سابق بود و به اين کشور حمل مى‌گرديد.


از طرفى ذخاير و منابع طبيعى زيرزمينى به‌ويژه نفت و گاز در اين کشور اندک و غير قابل ذکر است و اين مهم باعث شده است که آسيب‌پذيرى منابع و اقتصاد اين کشور با توجه به وابستگى زيادى که تاکنون به مواد سوختى و انرژى روسيه وجود داشته بسيار بالا باشد. به منظور رهائى از اين وابستگى طرح احداث خط لوله نفت از آلمان به جمهورى چک در اولويت کار دولت قرار گرفت و اين خط لوله در اوايل سال ۱۹۹۳ راه‌اندازى و باعث شد که منابع سوخت اين کشور متنوع و وابستگى زياد به تأمين انرژى از روسيه کاهش يافت. توضيح آنکه در دوران جنگ سرد چکسلواکى محل ترانزيت دو شاهراه خطوط گاز از روسيه به غرب اروپا است که ظرفيت روزانهٔ آن به بيش از ۵۲ ميليارد متر مکعب بالغ مى‌شد.


دسترسى اين کشور به مواد اوليه با کيفيت مطلوب در جهت توليد کريستال و سراميک باعث شده است که اين منابع نيز در اين کشور از شهرت جهانى برخوردار باشد.