اتحاد سياسى و ايدئولوژيک کوبا با شوروى و کشورهاى سابقاً سوسياليست اروپا از دهه ۶۰ تا اواخر دهه ۸۰ همکارى و هماهنگى نزديک نظامى را نيز در بر مى‌گرفت؛ اما فاصله جغرافيايى بين کوبا و آن کشورها از عواملى بود که مانع از پيوستن هاوانا به پيمان ورشو گرديد. اين پيمان که در تاريخ ۱۴ مه ۱۹۵۵ با هدف ايجاد توازن نظامى و استراتژيک بين و بلوک سرمايه‌دارى و سوسياليستى در ورشو پايتخت لهستان ايجاد گرديده بود در اواسط سال ۱۹۹۱ به اين نتيجه رسيد که ديگر اردوگاهى سوسياليستى باقى نمانده است و از اينرو هدف مشترکى براى دفاع وجود ندارد. در اول آوريل ۱۹۹۱ پيمان ورشو رسماً منحل گرديد. پس از آن بعضى از کشورهاى عضو آن با شتاب خواستار ملحق شدن به پيمان ناتو گرديدند از نظر کوبا انحلال اين پيمان ضربه سنگينى بر شوروى وارد آورد و اين کشور را در مقابل ناتو تنها گذاشت؛ بدون اينکه يک سيستم امنيت براى تضمين صلح در اروپا وجود داشته باشد و نيز ضربه سنگينى به کشورهاى جهان‌سوم است که مواجه با جهانى تک قطبى مى‌باشند که ايالات‌متحده بعنوان ابر قدرت به ايجاد نظم سياسى بين‌الملل مورد دلخواه خود مبادرت مى‌ورزد.


البته انحلال پيمان ورشو و نيز ناپديد گرديدن کومکون نتيجه طبيعى تحولات عميق اروپاى‌ شرقى بسمت نظام سرمايه‌دارى است. کوبا بيش از هر کشور ديگرى در معرض خطر تجاوزگرى سياسى و نظامى آمريکا قرار دارد چراکه توازن جهانى به نفع آمريکا برهم خورده و به مانند گذشته قدرت بازدارنده‌اى وجود ندارد. حساسيت کوبا بيش از صدمه نظامى متوجه اثرات ناپديد شدن اتحاد اقتصادى سوسياليستى در قالب کومکون مى‌باشد چراکه رژيم کوبا سياست دفاع نظامى خود را مبتنى بر مفاهيم و اصولى که بيشتر منطبق بر خصوصيات و نيازهاى کشور مى‌باشد ساخته است. اگرچه کمک کوبا در مناقشات نظامى که شوروى غيرمستقيم درگير آن بوده غيرقابل انکار است؛ اما اين کشور در ساختار پيمان ورشو نقشى فرعى داشته است. دخالت نظامى کوبا در مناقشات جنوب‌غربى آفريقا بين سال‌هاى ۱۹۸۸ - ۱۹۷۵ و گسيل ۵۰ هزار نيرو به آنگولا براى دفع تهاجم آفريقاى‌جنوبي، در تعقيب استراتژى شوروى در ايجاد و تقويت يک متحد جديد در آفريقا و تضعيف نفوذ منطقه‌اى يک متحد آمريکا بوده است.


همچنين اعزام نيروهاى کوبا به اتيوپى در سال ۱۹۷۷ براى کمک در مقابله با تهاجم سومالى نمايش ديگرى از نقشى بود که در مبارزه عليه امپرياليسم به کوبا واگذار شده بود. براى ارتش شوروى و نيروهاى پيمان ورشو درگيرى مستقيم در اين جنگ‌ها غيرممکن بود چراکه اوضاع بين‌المللى را بسيار پيچيده مى‌کرد بعلاوه از نظر آنها کارى غيرضرورى و اسباب زحمت بود. کوبا مجرى طرح استراتژيکى مسکو بود. در تاريخ ۲۵ فوريه ۱۹۹۱ وزراى دفاع و امور خارجه کشورهاى عضو پيمان ورشو پروتکلى را امضاء نمودند که براساس آن در تاريخ ۳۱ مارس ۱۹۹۱ کليه موافقت‌نامه‌هاى نظامى منعقده در چارچوب پيمان فسخ گرديد، قبلاً و در تاريخ سوم اکتبر ۱۹۹۰ با کامل شدن اتحاد دو آلمان يکى از اعضاى اين پيمان از آن خارج شده بود. در اجلاس فوق‌العاده مجمع مشاوره‌اى و سياسى پيمان ورشو اختلاف نظرهاى گسترده‌اى بين شرکت‌کنندگان وجود داشت که عبارت بودند از شوروي، مجارستان، چک اسلواکي، لهستان، رومانى و بلغارستان؛ برحسب تعهدى که اين کشورها قبلاً داده بودند تنها متن کلى پروتکل فوق را انتشار دادند متن کامل آن عمدتاً بنا به اصرار و فشار شوروى براى مخفى و سرّى نگهداشتن آن به دلايل نظامى منتشر نگرديد.


کشورهاى امضاء کننده پروتکل موردنظر متقاعد شده‌اند که آينده امنيت نظامى اروپا بايد بر سيستمى مبتنى بر موافقت‌نامه‌هاى دوجانبه و چندجانبه‌اى که منعکس کننده واقعيت قاره اروپا باشد پايه‌ريزى گردد.