روابط بحرين با کشورهاى عربى حوزهٔ خليج‌فارس

کشور بحرين بنا به موقعيت خود و به‌عنوان يک جزيرهٔ نزديک به شبه جزيره عربستان‌سعودي، و براساس تبعيت از شيوه‌هاى سنّتى قبيله‌اى و تقارب و نسبت با برخى از شيخ‌نشين‌هاى ديگر، همچنين به‌دليل همزيستى در يک محيط جغرافيائي، روابط ويژه‌اى با همسايگان عرب خود در حوزهٔ خليج‌فارس دارد. بارزترين نمونهٔ قرابت خانوادگى ميان آل‌خليفه بحرين و آل صباح کويت است که از هر دو از يک اصل و نسبت و از قبيله بنى‌عتبه مى‌باشند. اوج نزديکى اين روابط پس از پيروزى انقلال اسلامى ايران بود که احکام اين شيخ‌نشين‌ها خود را ناچار از ترکِ مخاصمات و مناقشات سابق خود ديدند و لذا سازمان منطقه‌اى شوراى همکارى خليج‌فارس تشکيل گرديد. روابط بحرين با کويت بسيار خوب است و با امارات متحدهٔ عربي، در چارچوب کشورهاى حوزهٔ خليج‌فارس، سياست يکسانى را اتخاذ نموده است. روابط بحرين با عمان در چارچوب شوراى همکارى خليج‌فارس است.


با وجود پيوند ظاهراً مستحکم بين کشورهاى شوراى همکارى خليج‌فارس، هر از چند گاه اختلافاتى بين اعضاء آن بروز مى‌کند، اختلافاتى که معمولاً برسر مالکيت چند جزيره و يا مناطق مرزى پديد مى‌آيد و منجر به مناقشات لفظى و تبليغاتى مى‌گردد و حتى به برخوردهاى مسلحانه‌ هم کشيده مى‌شود. از جمله بارزترين و مهمترين اين اختلافات، بين بحرين و قطر است.

روابط بحرين با عربستان‌سعودى

بحرين داراى روابط ويژه‌اى با عربستان‌سعودى است. خاندان حاکم آل‌خليفه در بحرين، در اصل از قبايل ساکن سرزمين نجد واقع در عربستان‌سعودى هستند. همچنين پيوند سببى آل خليفه با آل سعود (ازدواج شيخ حمد بن عيسى آل خليفه، وليعهد بحرين، با دختر اميرعبدا... بن عبدالغزيز آل‌سعود، وليعهد عربستان‌سعودي) اى مناسبات را به اوج خود رسانيده است.


مناسبات ويژه‌ٔ موجود بين دو کشور، کمک‌هاى بلاعوض عربستان‌سعودى به بحرين و افزايش سهم نفتى بحرين در حوزهٔ مشترک نفتى ابوسعفه (اين امر باعث شد تا درآمد در ۱۹۹۳ به ميزان ۱۶۰ ميليون دلار افزايش يابد.) باعث شده تا بحرين در مجامع و سازمان‌هاى بين‌المللي، دنباله روى سياست عرستان‌سعودى باشد.


احداث پل ۲۵ کيلومترى بين دو کشور که در ۱۹۸۶ و با هزينه‌اى معادل ۶۰۰ ميليون دلار (Country Profile - Bahrain, Qatar, 1995 - 1996.p.17) توسط عربستان‌سعودى ساخته شد و پل فهد نام دارد، بحرين را به عربستان‌سعودى نزديک‌ترين ساخت. احداث اين پل در دخالت مستقيم و اعزام نيرو از سوى عربستان‌سعودى به بحرين در صورت بروز هرگونه خط مؤثر خواهد بود چرا که تنها مرز زمينى بحرين با ايجاد اين پل با عربستان‌سعودى به‌وجود آمده است.


البته از اهداف ديگر ساخت اين پل، تسهيل رفت و آمد بين اتباع کشورهاى شوراى همکارى خليج‌فارس به بحرين و استفاده از امکانات توريستى اين کشور است که مسلماً از نظر اقتصادي، منافع زيادى براى بحرين فراهم آورده است.


نزديکى روابط دو کشور تا آنجا نمود کرده است که براى افتتاح مقر جديد سفارت عربستان‌سعودى در بحرين، امير بحرين، وليعهد، نخست‌وزير، رئيس اعضاء شوراى مشورتي، وزراء و ديگرِ مقامات بلند پايهٔ کشورى و لشکرى بحرين در مراسم افتتاحيه شرکت داشته‌اند. افتتاح مقر يک سفارت‌خانه‌ توسط امير بحرين بى‌سابقه بوده است. قراردادهاى همکارى‌هاى امنيتى بحرين با عربستان‌سعودى و همفکرى‌هاى نزديک دو کشور در مجامع بين‌المللى و به‌خصوص در شوراى همکارى خليج‌فارس نيز قابل توجه است.

روابط بحرين با غرب

بحرين روابط و مناسبات بسيار نزديک و تنگاتنگى با کشورهاى غربى به‌ويژه آمريکا و انگلستان دارد. نفوذ اين کشورها در اين جزيرهٔ کوچک که داراى موقعيت استراتژيکى خاصى در منطقهٔ پراهميت خليج‌فارس مى‌باشد گسترده و عميق است.


بحرين قبل از استقلال کاملاً تحت قيموميت استعمار انگلستان بود و اختيارى در اعمال سياست خارجى و تاحدى سياست داخلي، از خود نداشت.


در ۱۹۷۱ با استقلال بحرين و به‌دنبال تصميم انگلستان به خروج از منطقه، از جمله از بحرين، انگلستان طى قراردادهائى با آمريکا، مناطق استقرار خود به‌ويژه پايگاه‌هاى نظامى خود را به آمريکا واگذار کرد. اگرچه نفوذ آمريکا در بحرين رو به افزايش رفت، امّا پيوندها و ريشه‌هاى انگليسى هيچ‌وقت قطع نشد. البته گفته مى‌شود پس از روى کار آمدن شيخ حمد بن عيسى از نفوذ مستشاران عالى‌رتبهٔ انگليسى‌ به‌خصوص در امور سياسي، اقتصادى و امنيتى کاسته شده است. اتباع دو کشور دو کشور بدون دريافت رواديد آزادانه رفت و آمد مى‌کند.


کشتى‌هاى جنگى غربى مرتب به بنادر بحرين و آمد کرده، و مسئولين نظامى آمريکائى مرتباً در بحرين حضور دارند. در ۱۹۹۳، خطوط هوائى مستقيم بين منامه و واشنگتن افتتاح شد.


بحرين روابط بسيار دوستانه‌اى با واشنگتن دارد و سفر شيخ بن سلمان آل‌خليفه حاکم کنونى بحرين به آمريکا در ژوئيه ۱۹۸۳ با استقلال گرمى از سوى مقامات آمريکائى روبه‌رو گرديد. اين اولين سفر حاکم بحرين به آمريکا بوده است.


آمريکا از نظر همکارى‌هاى بازرگانى با بحرين مقام اول را در بين کشورهاى احراز نموده است.


اهم ديدارها و گفتگوهائى که بين مقامات بحرينى آمريکائى در نيمهٔ اول ۱۹۹۶ صورت گرفت به شرح زير است:


- سفر وليعهد بحرين به آمريکا و انگلستان و محکوم نمودن تروريسم


- ملاقات وزير بازرگانى آمريکا با امير، نخست وزير، وزير بازرگانى و وزير دفاع بحرين پيرامون همکارى‌هاى صنعتى (حاشيه‌ٔ برگزارى هفتمين گردهمائى شوراى همکارى خليج‌فارس در منامه).


- سفر هيئتى آمريکائى به بحرين جهت بررسى روابط اعراب و آمريکا.


- سفر جرج بوش به بحرين در رأس و اعطاء نشان آل‌خليفه از سوى امير بحرين به وي.


- ديدار ريچارد مورفي، معاون سابق امور خارجهٔ آمريکا، ديدار فرماندهٔ کل نيروهاى مرکزى آمريکا و فرماندهٔ نيروى دريائى آمريکا به‌طور جداگانه با امير بحرين.


- ديدار امير جديد بحرين از انگليس در تاريخ ۸/۵/۱۳۷۹ در جهت تعميق روابط دو جانبه.

روابط بحرين با ساير کشورهاى عربى

بحرين با حس ناسيوناليستى عربى خود با ساير کشورهاى عربى روابط خوبى دارد. رابطهٔ اين کشور با کشورهاى عربى به‌خصوص سوريه، مصر و به‌ويژه اردن از وضع مطلوبى برخوردار است. تعداد زيادى از نيروهاى نظامى و انتظامى بحرين، اردنى هستند که به بسيارى از آنها تابعيت بحرينى اعطاء شده است. بحرين همواره از حمايت‌هاى همه جانبهٔ اردن برخوردار بوده است. از رويدادهاى مهم بين بحرين و مصر، امضاء پروتکل همکارى فى‌مابين دو کشور بود که در ۱۹۹۳ به امضاء رسيد.


اکنون بحرين باسوادان، مغرب تونس، يمن و الجزاير نيز روابط مستحکمى دارد و با تونس در ۱۹۹۳ يک پروتکل همکارى در امور اسلامى به امضاء رسانيده است.


رابطهٔ اين کشور با عراق على‌رغم حملهٔ عراق به کويت، پشت‌پرده خوب است و نخست وزير بحرين، در مناسبت‌هاى مختلف از عراق پشتيبانى کرده است، هرچند که رابطهٔ رسمى فيمابين دو کشور بعد از بحران کويت، به‌سطح کاردار تنزل يافت. هم‌اکنون (۱۹۹۶) اتباع شيعهٔ بحرينى براى زيارت عتبات به عراق سفر مى‌کنند.


روابط بحرين با لبنان نيز خوب و ديدارهائى که فيمابين مقامات دو کشور صورت مى‌گيرد در درجه داراى ابعاد سياسى - اقتصاد و به‌منظور جذب سرمايه‌گذارى و بازسازى لبنان است.