دندان‌ها داراى ساختمان سختى هستند که در درون حفره دهان و در داخل استخوان فکين قرار دارند و علاوه بر جويدن و خرد‌کردن غذا، در صحبت کردن واضح و مشخص، رل مهمى را بازى مى‌کنند. امروزه ثابت شده است که اکثر ناراحتى‌ها و بيمارى‌هاى دهان و دندان، علت ميکروبى دارد و عامل اصلى آنها ميکروب‌هائى هستند که در اثر عدم رعايت بهداشت دهان و دندان رشد و تکثير مى‌يابند و بيمارى‌هاى دندان را سبب مى‌شوند. با توجه به اينکه سلامت دهان و دندان رابطه مستقيمى با سلامت عمومى فرد دارد، عدم سلامتى آن نيز سبب بيمارى‌هاى گوناگون در شخص مى‌گردد. دو بيمارى مهم، يکى پوسيدگى دندان‌ها و ديگرى بيمارى نسوج دور دندان‌ها، عامل عمده در از دست‌رفتن دندان‌ها و عدم سلامت آنها است.
پوسيدگى دندان
در سابق به پوسيدگى دندان، کرم‌خوردگى اطلاق مى‌شد که هنوز هم اين اصطلاح شايع است. پوسيدگى دندان عبارت است از انهدام نسوج سخت دندان که معمولاً با درد همراه مى‌باشد. مسواک‌زدن صحيح و مرتب يکى از روش‌هاى بسيار مؤثر در پيشگيرى از پوسيدگى دندان‌ها است.
بيمارى انساج دور دندانى
در اين بيماري، ابتدا نسوج نرم اطراف دندان (لثه) متورم مى‌شود و تحليل مى‌رود. تورم لثه در اثر جرم دندان‌ها ايجاد شده و اثر اين تورم، از لثه خون جارى مى‌شود. با پيدايش تورم و تحليل لثه، استخوان دندان‌ها به مرور لق شده و از دست مى‌رود. جرم‌زدائى که به‌وسيله دندان‌پزشک انجام مى‌شود يکى از راه‌هاى پيشگيرى از بيمارى انساج دور دندانى است. همچنين مرتب‌کردن دندان‌ها از ديگر روش‌هاى پيشگيرى است. افرادى که داراى دندان‌هاى نامرتب هستند، تجمع جرم در آنها بيشتر است و بايد در سنين مناسب، دندان‌ها را توسط پزشک متخصص، رديف کرد. نکاتى که در بهداشت دهان و دندان‌ها بايد رعايت شوند به شرح زير است:
- لازم است دندان‌ها پس از هر وعده غذا مخصوصاً شب‌ها قبل از خواب مسواک شوند. در صورتى‌که بعد از صرف غذا و تنقلاتى مانند آدامس، شکلات، بيسکويت و ميوه‌هاى خشک، مسواک‌زدن ميسر نباشد، بهتر است حداقل دهان را با آب خالص شستشو داده و يا يک سيب تميز و شسته را جهت پاک شدن دندان‌ها مصرف نمود.
- هر کس بايد مسواک مخصوص به خود داشته باشد تا از انتقال ميکروب‌ها جلوگيرى شود.
- موقع مسواک‌زدن بايد مسواک را از طرف ريشه به‌طرف تاج دندان حرکت داد.
- مسواک بايد هميشه تميز، مرتب و سالم باشد.
- از خوردن مايعات و غذاهاى بسيار گرم و يا بسيار سرد به‌خصوص به‌دنبال يکديگر، اجتناب شود.
- از مصرف زياد قند يا شيرينى و بيسکويت خوددارى شود زيرا اسيدهاى توليد شده در اثر تخمير شيرينى به دندان‌ها چسبيده و يا در فاصله دندان‌ها قرار مى‌گيرد و باعث پوسيدگى دندان‌ها مى‌شوند.
- از شکستن مواد سخت با دندان‌ها خوددارى شود زيرا اين عمل به ميناى دندان صدمه زده و آن را براى پوسيدگى آماده مى‌کند.
- از تحريک لثه به‌وسيله سنجاق و يا چوب‌کبريت و غيره خوددارى شود.
- از دندان‌هاى شيرى کودکان بايد مراقبت شود چرا که در رشد و ترتيب قرار گرفتن دندان‌هاى دائمى بسيار مؤثر است.
- براى تشخيص پوسيدگى دندان و درمان به‌موقع و سريع، مراجعه هر شش ماه يک‌بار و در صورت احساس درد و ناراحتي، مراجعه فورى به دندان‌پزشک ضرورى است.
- هرگونه زخمى در داخل دهان و زبان بايد مورد توجه قرار گيرد و به معالجه سريع آن اقدام شود.
- توجه به تغذيه صحيح و سودمند، به‌خصوص در سنينى که دندان‌ها رشد مى‌کنند، استفاده از منابع غذائى حاوى ويتامين‌هاى A و D، کلسيم و فسفر که در سبزى و ميوه‌جات وجود دارد، يکى از نکات مهم و اساسى است.