کتابخانه
يکى از مهم‌ترين شاخص‌هاى رشد و توسعه فرهنگى و اجتماعى هر کشور، ميزان مطالعه و روآورى افراد آن جامعه به تحقيق و پژوهش مى‌باشد. توسعه اقتصادى و اجتماعى در پرتو توسعه فرهنگى و آموزشى صورت مى‌پذيرد و اين امر نيازمند توسعه در ذهنيت و افکار مردم جامعه است. بنابراين لازم است با برنامه‌ريزى صحيح و اتخاذ تصميمات کارآمد، زمينه گسترش فرهنگ مطالعه و تحقيق را در جامعه فراهم آورده و اين مهم را از دوران کودکى و از مدارس آغاز کرد زيرا مدرسه دريچه ورود به‌دنياى توسعه و پيشرفت و تعالى است.
کودکان و نوجوانان بايد از شروع تحصيل، به مطالعه و کتاب‌خوانى ترغيب و تشويق شوند. تا عادت به تحقيق و پژوهش در آنان پرورش يابد. بايد از کودکي، خواندن و چگونه آموختن را بياموزند و به آن عادت کنند تا مطالعه و بررسى به‌صورت يک برنامه، نه فوق برنامه، در زندگى روزانه آنان تجلى يابد. اجراء اقدامات چندى در اين زمينه بسيار سودمند خواهد بود. به عنوان مثال در ساخت مدارس جديد لازم است مکان مناسبى براى کتابخانه پيش‌بينى شده و تجهيزات کتابخانه نظير قفسه، فايل، کمد، ميز مطالعه به ميزان مورد نياز تأمين شود و مدارس جديد با تجهيزات کتابخانه‌اي، تحويل آموزش و پرورش شوند. مدارسى که فاقد مکان مناسب مى‌باشند مى‌توانند با نصب قفسه و کمد مخصوص کتاب در اتاق معلمان يا دفتر مدير و ناظم براى حل مشکل راه چاره بيابند. انتخاب و خريد کتب سودمند و به تعداد مناسب، اصلى‌ترين اقدامى است که بايد توسط کارشناسان ذى‌ربط آموزش و پرورش صورت پذيرد. کتب مناسب بايد پاسخ‌گوى نيازهاى علمي، آموزشي، فرهنگي، عقيدتي، هنري، سياسي، تربيتى دانش‌آموزان بوده و از تنوع لازم برخوردار باشد.
ساخت کتابخانه و تهيه کتاب به تنهائى تأمين‌کننده اهداف مذکور و گسترش‌دهنده فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانى نخواهند بود بلکه اين فرهنگ بايد توسط مسئولين و همکاران آموزشى و تربيتى در مدرسه ترغيب و ترويج شود. در اين راستا، اعزام گروهى دانش‌آموزان به نمايشگاە‌‌هاى کتاب و يا برپايى نمايشگاه و فروشگاه کتاب در مدرسه با مشارکت ارگان‌ها و سازمان‌هاى ذيربط، در انگيزش مطالعه دانش‌آموزان مؤثر است. هم‌چنين اجراء برنامه‌هاى جنبى در کتابخانه (نظير انتشار روزنامه ديواري، فعاليت‌هاى هنري، برنامه‌هاى شب شعر، قصه‌خواني، مسابقات ادبى و ...) مى‌تواند زمينه حضور فعال دانش‌آموزان در کتابخانه را فراهم آورد.
نمازخانه
مدرسه در فرهنگ اسلامي، جايگاه تربيت و پايگاه تعليم است. در مدرسه، هم بايد علوم و فنون را آموزش داد و هم اخلاق و فضيلت و معنويت را گسترش بخشيد. بر اساس اين انديشه، وقتى کودک با فطرت پاک خدادادى خويش وارد مدرسه مى‌شود، بايد امکان دو حرکت هماهنگ و همسو با هم و وابسته به يکديگر را داشته باشد. از يک‌سو، بايد روح و روان و جسم او متناسب با نيازهاى فردى و اجتماعى پرورش يابند و از سوى ديگر بايد بتواند متناسب با نياز حال و آينده جامعه، با اطلاعات، معلومات و فنون روز آشنا شود و آنها را در ابعاد تئورى و فنى فرا گيرد. به بيان ديگر، مدرسه بايد بتواند انسان‌هائى سالم، آگاه، متفکر، خلاق و صالح پرورش دهد تا اين افراد، سنگ بناى جامعه مطلوب را تشکيل دهند و زمينه توسعه اقتصادى و رشد اجتماعى را فراهم آورند. براى تحقق چنين هدف مقدس، بايد از آموزش و پرورش نسل جوان شروع کرد و با فراهم‌آوردن شرايط و امکانات لازم در مدرسه، حرکت به‌سوى هدف را امکان‌پذير نمود.
در بُعد پرورش صفات نيکو در انسان، از ديدگاه مکتب توحيد، اولين گام ايجاد آشنائى و انس و الفت با خداوند مهربان است. جوان و نوجوانى که از روى آگاهى و بصيرت به خالق هستى ايمان مى‌آورد لاجرم در مسير عبوديت و معرفت قدم مى‌نهد و فضائل اخلاقى را در خود رشد مى‌دهد. در چنين مسيري، نماز نردبان تعالى است. نماز تجلى‌بخش انس و محبت به خداوند کريم است. نماز راز است و نياز. نماز آرامش است و پرواز. نماز عبوديت است و آزادگي.
آشنا و مأنوس نمودن کودکان و نوجوانان با اين فريضه الهى و رهائى‌بخش و ترغيب آنان به اقامه نماز، نيازمند فراهم‌آوردن شرايط و امکانات است و تا اين شرايط مهيا نگردند، تلاش برپادارندگان نماز در مدارس با موفقيت چشم‌گير روبه‌رو نخواهد شد. لذا براى دستيابى به اين مکان روح‌بخش، لازم است اقدامات پيشنهادى زير صورت پذيرد:
۱. در مدارس جديد، سالنى با گنجايش مناسب به‌عنوان نمازخانه، طراحى و ساخته شود.
۲. آيات و روايات مناسبى بر محراب و ديوارهاى نمازخانه با خط نسخ يا نستعليق و خوانا، (براى دانش‌آموزان) نوشته شوند.
۳. در مدارسى که فاقد سالن و نمازخانه بوده و امکان ساخت نمازخانه نيز در آنها وجود ندارد، مى‌توان از راهروها به‌عنوان محل اقامه نماز استفاده کرد. در چنين شرايطى بايد براى نگهدارى موکت يا زيرانداز نماز، محل مناسب و نزديکى را پيش‌بينى نمود تا دانش‌آموزان و مسئولين ذى‌ربط با مشکل روبه‌رو نشوند.
۴. از آنجا که انجام اين تکاليف الهى از پايگاه قوى و گسترده در بين ملت مسلمان و انقلابى کشورمان برخوردار است مى‌توان از کمک‌ها، هدايا و مساعدت‌هاى مردمى در تحقق هر چه مطلوب‌تر آن بهره جست.
شايان ذکر است در مدارس نزديک مساجد، مى‌توان از مسجد محل، براى اقامه نماز استفاده نموده و پيوند عاطفى بيشترى با مسجد برقرار نمود.
زيبائى فضاى مدرسه
يکى از ويژگى‌هائى که خداوند متعال در خلقت انسان به وديعت نهاده است، ويژگى زيبائى‌جوئى است. انسان فطرتاً زيبائى‌خواه است و از زيبائى‌ها لذت مى‌برد. تمام انسان‌ها در تمامى زمان‌ها و در کليه مکان‌ها، زيبائى‌جو بوده و خواهد بود و به دنبال زيبائى مى‌گردد.
انسان در مجموعه زيباى آفرينش، خود نيز زيبا آفريده شده و همواره درصدد انتخاب زيباترين‌ها است. لباس زيبا، خانه زيبا، فرزند زيبا، زندگى زيبا، منظره زيبا، انديشه زيبا و ... همه و همه نشان از فطرت خدادادى انسان دارد و گواه آن است که انسان در هر شرايط سنى و هر موقعيت اجتماعي، زيبائى را دوست دارد. هنر نيز تجلى اين ويژگى والا و برتر در انسان است که با قوه تخيل، خلاقيت و ابتکار درهم آميخته و در قالب آثار هنرى تجلى مى‌يابد. از آنجا که انسان فطرتاً زيبائى‌خواه است، لذا همواره سعى نموده تا اين نياز فطرى خويش را پاسخ داده و تمامى افکار، اعمال و رفتار خويش را در قالب زيبا ارائه دهد.
در بين اقشار مختلف جامعه، کودکان و نوجوانان بيش از سايرين از زيبائى‌هاى ظاهرى لذت برده و از لطافت آن بهره‌مند مىشوند. به‌همين جهت وقتى وارد مدرسه مىشوند، در آنجا نيز به‌دنبال زيبائى مى‌گردند و جذب زيبائى‌ها شده، چرا که زيبائى ايجاد آرامش و شادابى در مخاطب مى‌کند و آرامش روان و انبساط خاطر، زمينه فراگيرى را مساعدتر مى‌سازد. مدرسه‌اى که رنگ زيبا و تميز دارد، مدرسه‌اى که از معمارى مناسب کودکان و نوجوانان برخوردار است، مدرسه‌اى که با فضاى سبز و گل‌هاى رنگارنگ تزئين شده است، کلاسى که داراى رنگ شاد و نشاط‌آور است و ... چنين فضائى تسهيل‌کننده فرايند يادگيرى است و ناخودآگاه بر ميزان فراگيري، تأثير مثبت مى‌گذارد.
لازم به ياد‌آورى است علاوه بر مواردى که در قالب زيبائى مدارس مطرح گرديد، فضاى مدرسه مى‌تواند نمايانگر زيبائى‌هاى باطنى و معنوى عميقى نيز باشد. آنگاه که شمع وجود مدير، معلم و ديگر تلاشگران مدرسه، عاشقانه و آگاهانه مى‌سوزد تا روشنى‌بخش آينده کودکان و نوجوانان گردد، آنگاه که دانش‌آموزان در محيطى صميمي، در زمين ورزش با هم بازى مى‌کنند و يا به تبادل اطلاعات خود مى‌پردازند و آنگاه که دانش‌آموزان مدرسه، با تلاش شبانه‌روزى خود و تحت نظارت و هدايت والدين و مسئولين مدرسه، زمينه رشد و توسعه کشور را فراهم مى‌آورند و ... همه و همه زيبا است و اين زيبائى‌ها تصوير جاودانه سالم زيستن را بر لوح پاک دل و خاطر دانش‌آموزان ترسيم مى‌کنند و ساليان سال، شخصيت و رفتار آنان را تحت‌تأثير خويش قرار مى‌دهند. اين زيبائى‌ها، زيبائى‌هاى واقعى و معنوى مدرسه است.