تلاش‌های ما برای دریافت اطلاعات اشیاء ایران در مخازن موزه‌های دنیا نتیجه‌ای نداشته/ وجود یک میلیون و ۲۰۰ هزار اثر تاریخی در کشور فقط یک حدس است

به گزارش خبرنگار ایلنا، محمدحسن طالبیان (معاون میراث فرهنگی کشور) با اشاره به خروج تعدادی از آثار تاریخی ایران به خارج از کشور که در دوره قاجار انجام شده است، درخصوص آماری که از اشیای تاریخی ایران که خارج از مرزها نگهداری می‌شوند در اختیار داریم، گفت: خروج آثار تاریخی از ایران تقریبا به دوره قاجار بازمی‌گردد. در آن زمان قراردادی با باستان‌شناسان کشور فرانسه منعقد شده بود که انحصار تمام فعالیت‌های باستان‌شناسی برای مدت ۱۰۰ سال در تمام ممالک ایران به فرانسه واگذار شده بوده. در آن زمان شاهد خروج بخشی از میراث فرهنگی ایران بودیم که البته هیچ سیاهه و مدارکی دال بر آنکه چه آثاری از ایران خارج شده است در اختیار نداریم. بزرگ‌ترین مسئله‌ای که امروزه برای تهیه لیست آثار تاریخی ایران که در خارج از مرزها نگهداری می‌شود با آن روبرو هستیم، همین مهم است چراکه نمی‌دانیم چه آثاری در آن دوره از ایران خارج شده است.

او ادامه داد: اطلاعاتی از تعدادی از این آثار که معمولا در نمایشگاه‌ها و گالری‌های موزه‌های معتبر جهان به نمایش گذاشته می‌شوند و در قالب کاتالوگ منتشر می‌شوند را در اختیار داریم. نباید فراموش کرد که بسیاری از این آثار تاریخی در مخازن موزه‌ها نگهداری می‌شود و ما هیچ اطلاعی از این آثار نداریم.

به گفته طالبیان، بعد از انقلاب هیچ اثر تاریخی به صورت رسمی از ایران به منظور نگهداری در موزه‌های خارجی خارج نشد اما ممکن است قاچاق شده باشد که آماری از آن نیز در دست نیست.

استرداد آثار تاریخی

معاون میراث فرهنگی کشور با اشاره به آنکه در حوزه استرداد آثار تاریخی به چند روش عمل می‌کنیم، گفت: یکی از این روش‌ها رصد کردن سایت‌های حراجی‌های بین‌المللی است. اگر اثر تاریخی در این حراجی‌ها ببینیم اقدامات قانونی برای استرداد آن شی‌ء را آغاز می‌کنیم. از این روست که تاکید داریم تا مشخصات تمام اشیاء تاریخی در سامانه جام ثبت و ضبط شود چراکه اگر یکی از این آثار به نحوی از کشور خارج یا قاچاق و در حراجی‌ها به فروش گذاشته شود، می‌توانیم آن را شناسایی کنیم.

طالبیان تصریح کرد: روش دیگر آن است که ممکن است شی‌ء تاریخی از ایران در خارج از کشور پیدا کنیم اما تاریخچه‌ای از آن در دست نداشته باشیم و این کار ما را دشوارتر می‌کند. انجام کارهای حقوقی در این خصوص سخت است. در حال حاضر استرداد چندین شی تاریخی را در دست داریم و قصد داریم مراحل بازپس‌گیری این آثار را انجام دهیم.

به گفته او، انجام کارهای حقوقی در این خصوص معمولا زوایایی پیدا می‌کند که تا زمان محقق شدن، نمی‌توانیم آن را مطرح کنیم. درواقع می‌توان گفت ایران طی سال‌های گذشته یکی از موفق‌ترین کشورها در حوزه استرداد آثار تاریخی بوده است. اکنون بزرگ‌ترین پرونده‌ای که در دست داریم بازگشت ۱۸۷۰ لوح گلی باروی تخت جمشید است که در دست انجام قرار دارد و همزمان قرار است که درخواست مجوز افک برای باقیمانده الواح توسط موسسه شرق شناسی شیکاگو اخذ شود.

معاون میراث فرهنگی در پاسخ به این سئوال که آیا نمی‌توانیم برای تهیه لیستی واقعی از آثار تاریخی ایران که در خارج از مرزها نگهداری می‌شود با موزه‌ها تعامل برقرار کنیم، گفت: تلاش‌های زیادی برای اخذ اطلاعات اشیاء ایران در مخازن موزه‌های دنیا به عمل آمده ولی نتیجه‌ای نداشته است. شاید در آینده بتوانیم این تعامل را برقرار کنیم اما کار دشواری خواهد بود.

تعداد تخمینی آثار تاریخی کشور

طالبیان همچنین در توضیح این مهم که پایه و اساس آنچه که دائم گفته می‌شود یک میلیون و ۲۰۰ هزار اثر تاریخی در کشور وجود دارد، چیست؟ اظهار کرد: ما حدس می‌زنیم که این تعداد اثر در کشور وجود دارد. باتوجه به استقرارهای تاریخی که در کشور وجود دارد؛ چه آنهایی که مدفون هستند و چه آنهایی که اطلاع داریم، بر اساس حسابی که نسبت به آثار تاریخی موجود در این محوطه‌ها وجود دارد احساس و حدسمان بر آن است که بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار اثر در کشور وجود داشته باشد. نسبت به پراکندگی آثار و محوطه‌های تاریخی و الگوهایی که وجود دارد حدسمان این تعداد اثر تاریخی است که البته بر اساس برآوردها و تخمین‌های کارشناسی می‌تواند درست باشد.