کارکرد تالابها در گلستان تخریب سیل را به یک سوم کاهش داد

به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، حمید ظهرابی روز دوشنبه در نشست خبری به مناسبت روز جهانی زمین افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد اقداماتی که سازمان حفاظت محیط‌زیست در راستای حفاظت از تالاب‌ها مانند لایروبی و احیای آن‌ها انجام داد، تأثیر بسیار زیادی در جلوگیری از سیلاب و تخریب داشته است که نمونه بارز آن تالاب‌های استان گلستان است.
وی ادامه داد: اگر این تالاب‌ها زهکشی شده بود و کارکرد خود را از دست می‌دادند باید بپذیریم که حداقل یک‌سوم بیشتر در استان گلستان خسارت می‌دیدیم، برآوردها نشان می‌دهد 120 تا 130 میلیون مترمکعب آب در سه تالاب آلما گل، آجی گل و آلا گل ذخیره شده است.
وی اظهار داشت: در خوزستان نیز ثابت شده تالاب‌های موجود حجم زیادی از آب و سیلاب را دریافت و در خود ذخیره کرده‌اند بنابراین باید بپذیریم که تالاب‌ها نقش بسیار زیادی در مهار سیلاب‌ها و کاهش میزان تخریب ناشی از وقوع سیل دارند.
ظهرابی گفت: یکی از اشتباهاتی که به‌ویژه در کوهستان‌ها مرتکب شدیم زه‌کشی و تغییر کاربری تالاب‌ها در مناطق کوهستانی و بالادست است که به اراضی کشاورزی تبدیل شدند و کارکرد خود را برای مهار سیل از دست دادند.
وی با اشاره به اینکه حجم زیادی آب در تالاب‌های کشور ذخیره شده است، تأکید کرد: اگر بتوانیم حقابه تالاب‌ها را تأمین کرده و آن بازه زمانی را که باید به‌مرور حقابه را تزریق و به سمت احیا پیش می‌رفتیم را ذخیره کنیم تا تالاب‌ها در شرایط پایدارتری قرار گیرند. درواقع بسیاری از تالاب‌ها پر شده‌اند اما اگر حقابه وارد آن‌ها نشود بعد از مدتی به علت تبخیر دوباره به شرایط قبلی برمی‌گردند پس باید از این فرصت ایجادشده برای تداوم وضعیت کنونی تالاب‌ها استفاده کنیم.
وی گفت: اکنون بیشتر تالاب‌های کشور شرایط خوبی دارند و بین 40 تا 90 درصد آن‌ها آبگیری شدند، فقط چند تالاب است که شرایط آن‌ها تغییر نکرده که مهم‌ترین آن‌ها دریاچه پریشان است، تالاب گاوخونی نیز 10 تا 15 درصد آبگیری شده، تالاب کافتر هم تقریباً به همین میزان آبگیری شده است، تالاب بختگان 30 تا 40 درصد آبگیری شده و تالاب هامون نیز 70 تا 80 درصد و هورالعظیم بیش از 90 درصد آبگیری شده است.

** آلوده بودن سیلاب به پساب انکارناپذیر است
ظهرابی درباره کیفیت آبی که وارد تالاب‌ها شده است، گفت: روان‌آب‌هایی که در قالب سیلاب تشکیل شد حجم زیادی از رسوبات را به همراه داشت تا جایی که در برخی از نقاط تا 50 درصد حجم مشاهده شد ازاین‌رو سیلابی با حجم زیادی رسوب ایجاد شد که از یک‌سو می‌تواند حاوی مواد مغذی برای مزارع باشد اما از سوی دیگر می‌تواند موجب تخریب اکوسیستم‌های طبیعی شود.
وی افزود: این آب می‌تواند موجب مرگ‌ومیر آبزیان ازجمله ماهیان و کف‌زیان شود همچنین موجب پر شدن حجم مخزن تالاب‌ها شود و شرایط زیستگاه‌ها را تغییر دهد، البته برخی گونه‌ها به کدورت آب و گل‌ولای حساس هستند که صدمه بیشتری می‌بینند.
ظهرابی گفت: بدون شک سیلاب در مناطق شهری به پساب‌های شهری، خانگی، صنعتی و بیمارستانی آلوده شده‌اند و این مسئله انکارناپذیر است اما زمانی که حجم سیلاب در محیط طبیعی زیاد باشد آلودگی نمی‌تواند زیاد تأثیرگذار باشد.

** خطر بروز کانون‌های گردوغباری جدید
وی توضیح داد: گل‌ولای معمولا ریزدانه‌هایی هستند که بعد از ته‌نشین شدن می‌توانند به کانون گردوغبار تبدیل شوند و این پتانسیل را دارند و ازآنجاکه هیچ حفاظ و پوششی ندارند با کوچک‌ترین باد به هوا بلند می‌شوند که برای مهار آن‌ها باید حتماً برنامه‌ریزی داشته باشیم که تقویت پوشش گیاهی یکی از راهکارهاست.

** برآورد خسارت به زمان نیاز دارد
وی درباره برآورد خسارات گفت: البته برآورد خسارات زمان‌بر است زیرا در محیط‌زیست رشته‌های مختلفی را در برمی‌گیرد ازاین‌رو به مطالعات عمیق و دقیق نیاز دارد، در بسیاری از کشورها زمان برآورد خسارات سیل بر محیط‌زیست 4 تا 5 سال زمان می‌برد و در ایران نیز به همین میزان زمان نیاز داریم. این برنامه را در دستور کار قرار داریم.

** اجازه ورود دام به مناطق حفاظت‌شده داده نمی‌شود
ظهرابی با اشاره به اینکه در روند سیل برخی از مراتع تخریب شده است، گفت: سازمان حفاظت محیط‌زیست اجازه ورود دام‌ها را به مناطق حفاظت‌شده با هدف چرا نمی‌دهد.
وی افزود: در برخی از مناطق برخی دامداران مجوز ورود به مناطق حفاظت‌شده را دارند و فقط به آن‌ها اجازه ورود می‌دهیم اما اگر آن‌ها هم بخواهند بیشتر از ظرفیت دام وارد مناطق کنند جلوگیری خواهیم کرد؛ به‌عنوان مثال چندی پیش قرار بود حدود 20 هزار رأس دام وارد منطقه حفاظت‌شده خار توران شود که داشتند 30 درصد اضافه بر ظرفیت وارد کنند که مانع انجام این کار شدیم.

** مانع بازسازی اماکن تخریب‌شده در بستر و حریم رودخانه‌ها شویم
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: سازمان‌های مرتبط باید مانع بازسازی اماکن تخریب‌شده در حریم و بستر رودخانه‌ها شوند، باید حریم و بستر رودخانه حفظ شود چون ممکن است دوباره چنین سیلی رخ دهد همان‌طور که در تاریخ کشور بارها وقوع چنین سیل‌هایی آمده است.

** گزارشی از آلودگی نفتی تالاب هورالعظیم نداریم
معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار داشت: تاکنون وزارت نفت گزارشی مبنی بر آلودگی نفتی تالاب هورالعظیم به سازمان محیط‌زیست ارسال نکرده است.
وی گفت: بخشی از تالاب هورالعظیم که در حاشیه تالاب قرار دارد، به علت موقعیت طبیعی و جغرافیایی آن آبگیری نمی‌شود به عبارتی به علت شیب‌دار بودن آب به آن نقطه نمی‌رسد بنابراین در هیچ جایی از تالاب وزارت نفت مانع ورود آب نشده است.

** جستجو برای یافتن گوزن‌های سایت خوزستان ادامه دارد
وی درباره وضعیت گوزن‌های زرد سایت خوزستان گفت: با توجه به اینکه سال 95 سایت خوزستان به‌ویژه در بخشی از پارک ملی دز غرق آب شده بود، یک سری تمهیدات اندیشیده شده بود که در این راستا تپه‌ای در نظر گرفته شد که در صورت وقوع سیل گوزن‌ها بتوانند خود را به آن برسانند و در امان بمانند.
ظهرابی افزود: بعد از وقوع سیل بخشی از دیوار سایت تخریب شد و گوزن‌ها از آن خارج شدند اما بررسی‌ها علائمی از حیات گوزن‌ها را نشان داد و ازآنجاکه آن منطقه زیستگاه اصلی گوزن‌ها است ازاین‌رو خطری آن‌ها را تهدید نمی‌کند.
وی تأکید کرد: البته جستجو برای یافتن گوزن‌ها ادامه دارد اما ازآنجاکه جنگل‌های انبوهی در آن منطقه وجود دارد کار به‌سختی پیش می‌رود.

** با احداث سدهای مخرب مخالفیم
وی درباره اینکه برخی به سدسازی در حوضه آبریز کارون اشاره می‌کنند گفت: برخی از محیط‌زیستی‌های تندرو، از پایه و اساس با سدسازی مخالف‌اند اما من معتقدم که سد می‌تواند هم خوب و هم بد باشد، اگر سد در جای مناسبی قرار گیرد می‌تواند مفید و اگر در مکان نامناسبی قرار گیرد می‌تواند بد و مخرب محیط‌زیست باشد.
وی تأکید کرد: احداث هر سدی نیازمند ارزیابی زیست‌محیطی است و اگر این ارزیابی نشان دهد که تهدیدی برای محیط‌زیست وجود ندارد احداث آن ایرادی ندارد اما اگر کمترین آسیب را نشان دهد با احداث آن مخالفت خواهیم کرد.
ظهرابی به بارندگی‌های اخیر در کشور اشاره کرد و گفت: بارندگی‌ها اتفاق نادری بود اگرچه قطعاً این مسئله در تاریخ ایران تکرار شده بود اما وقوع سیل اخیر چند نکته را به ما یادآوری کرد اینکه ما انسان‌ها باید از تقابل با طبیعت دست ‌برداریم و با آن هم‌راستا شویم، در فعالیت‌های خود به طبیعت بیشتر توجه کنیم.
وی افزود: سیل در واقع به ما یادآوری کرد تخریب سرزمین و بهره‌برداری بی‌رویه از منابع طبیعی می‌تواند فرسایش خاک و افزایش روان‌آب‌ها و در نهایت تخریب محیط‌زیست را به همراه داشته باشد، به ما فهماند اگر به طبیعت تجاوز کنیم پاسخ لازم را به ما خواهد داد و این تفکر که تمام اجزای طبیعت را می‌توان مهندسی کرد را به چالش کشید.
ظهرابی گفت: برخی معتقدند که اگر در بالادست پوشش گیاهی نداشته باشیم با احداث سد و تعریف طرح‌هایی مانند آبخیزداری می‌توان مانع وقوع سیل و تخریب شد، یا اینکه تجاوز به حریم و بستر رودخانه قابل‌کنترل است اما دیدیم که این‌طور نیست و بیشترین آسیب‌ها به تأسیساتی وارد شد که در بستر و حریم رودخانه‌ها بودند.
وی تأکید کرد: البته اگرچه نمی‌توان گفت که تمام دلایل وقوع سیل دستکاری انسان بوده است زیرا گاهی طبیعت نیز بیشتر از آن چیزی که انتظار می‌رود بارش دارد، اما این دستکاری‌ها در افزایش خسارات قطعاً تأثیر داشته است، حال این سؤال پیش می‌آید که برای جبران چه‌کار کنیم؟ اول باید موانعی که طبیعت برای مهار روان‌آبها ایجاد کرده بود مانند جنگل، مراتع و دستگاه‌های طبیعی را احیا و حفاظت کنیم.
وی ادامه داد: وقتی صحبت از راهکار می‌شود ذهن خودبه‌خود به سمت سازه‌های سیمانی و سنگی پیش می‌رود اما باید بپذیریم که این روش جوابگو نیست پس باید طبیعت را حفظ کنیم و برای آن احترام قائل شویم.
علمی 9014** 1055