بهارگردی در سرزمین طبیعت هزار رنگ

خنداب دارای 2 شهر به نام های خنداب و جاورسیان، 2 بخش به نام های قره چای و مرکزی و پنج دهستان به نام های اناج، سنگ سفید، جاورسیان ، خنداب و دهچال است که تا سال 68 به عنوان یکی از بخش های شهرستان اراک محسوب می شد اما با مصوبه تقسیمات کشوری به عنوان شهرستانی مستقل بر پهنه نقشه جغرافیایی مطرح شد.
وجود گروه های لر، ترک، فارس در محدوده خنداب مبین مسیر حرکت اقوام و سکونت گزینی آنان در این محدوده است که از منظر مردم شناسی و مطالعات فرهنگی اهمیت ویژه ای دارد.
وجود قلاع و حصارهای متعدد در این منطقه نیز نشانگر وجود نوع زندگی مبتنی بر غارت و دفاع بوده و وجود امامزاده در خنداب و نوشته مرحوم ابراهیم دهگان سند تاریخی مستند و گواه روشن بر قدمت تاریخی این شهرستان است.
بر اساس اسناد و مدارک موجود قدمت خنداب به بیش از یکهزار و 200 سال می رسد، وجود مقبره حضرت امامزاده «محمد مسعود» فرزند امام موسی کاظم (ع) که در میان شهر و در حاشیه رودخانه قرار دارد دلیلی بر سبقه حداقل از سده دوم هجری است.
بر اساس نقل پاره ای از مطلعان محلی نام اصلی خنداب خندق آب بوده است اما، از شواهد تاریخی چنین بر می آید که اهالی این منطقه برای محافظت خود و دام هایشان تونل هایی ایجاد می کردند که هم مخفیگاه مناسبی برای پناه بردن به آن در هنگام خطر بوده و هم به عنوان تونل منتهی به رودخانه به منظور برداشت آب مورد استفاده قرار می گرفته است.
این محدوده به دلیل قرار داشتن در امتداد دشت و رودخانه شراء (قره چای ) و دامنه های رشته کوه زاگرس و ریزش جوی از نظر کشاورزی مناسب و جاذب جمعیت بسیار است و به جرات می توان حوزه جغرافیایی خنداب را در استان مرکزی به شمال ایران مقایسه کرد که به همین دلیل برای توسعه گردشگری طبیعت گردی و کشاورزی مستعد است.
ساکنان شهرستان خنداب به سه گروه عمده زبانی ترکی، لری و فارسی تقسیم می شوند و در بررسی های صورت گرفته سال 86 تعداد زیادی تپه و بناهای تاریخی در خنداب شناسایی شد که قدمت برخی از این تپه ها مربوط به هزاره پنجم قبل از میلاد است.
این شهرستان از نظر جاذبه های طبیعی غنی است که می توان از آن جمله به تالاب آق گل، باغ های خنداب، کوه شاه(تاج)، چشمه علی گذر و منطقه شکار ممنوع پلنگاب اشاره کرد.
در روستای قاسم آباد شهرستان خنداب، تالابی به نام آق گل وجود دارد که فصلی است و در اواخر بهار خشک می شود اما در طول پاییز و زمستان دارای آب است که آن را در گروه تالاب های با آب شیرین طبقه بندی کرده اند و از مختصات این ناحیه ورود و توقف پرندگان مهاجر است و 46 گونه از پرندگان ایران در این تالاب آمد و شد دارند.
باغ های مملو از انواع درختان میوه به خصوص هلو انجیری، سیب، هلو، انگور، گردو و بادام درختی دره شراء، حد فاصل پل دوآب که روستاهای آباد در مسیر رودخانه دره رود شراء دارد از ابتدای بهار تا پایان فصل پاییز از مناظر طبیعی و گردشگری دیدنی است.
چشمه علی گذر در ضلع غربی روستای مهرعلیا (مست بالا) در شهرستان خنداب واقع شده که در نزدیکی چشمه یک تخته سنگ با نقش فرو رفته در مرکز آن وجود دارد و برای مردم محلی مقدس است و در ایام بارندگی آب در آن جاری است.
منطقه شکار ممنوع پلنگاب نیز با وسعت 23 هکتار در پنج کیلومتری شهر خنداب واقع شده که از نظر منابع آبی غنی و دارای بیش از 60 چشمه و قنات است و در این منطقه 126 گونه گیاهی از 30 تیره گیاهی، 27 گونه جانوری و 52 گونه پرنده شناسایی شده که حدود 10 درصد پرندگان ایران و 40 درصد پرندگان استان مرکزی را شامل می شود.
باغ دهنو نیز توسط شخص خیری بنا شده و به درمانگاه فراهانچی معروف است که این درمانگاه علاوه بر معاینه، امکانات جراحی را داشته و در زمره قدیمی ترین درمانگاه های شهرستان خنداب است.
روستای کهن و قدیمی به نام آدشته که متشکل از آتش و ده ( آتشکده ) است از جاذبه های تاریخی، فرهنگی و مذهبی این شهرستان است و بزرگان محلی بر این باورند که نام صحیح و اصیل این روستا آتشکده استو آن نیز اشاره به معبد زرتشتی کهن در این روستا دارد.
از مکانی های باستانی این روستا کوهی به نام کوه گبر و قلعه گبری است که در حال حاضر هنوز هم آثاری از آن به جا مانده است.
این روستا در 30 کیلومتری شمال غرب شهرستان خنداب قرار دارد و دارای آب و هوای سرد و کوهستانی است و زبان مردم روستا فارسی است و شغل بیشتر مردم کشاورزی و دامپروری است و عمده محصول تولیدی این شهرستان نیز انگور و میوه است.
محصول انگور این روستا در انواع مختلف یاقوتی، عسگری، شیرازی، بیدانه سفید، قرمز و انگور سیاه است و از نظر شهرت و کیفیت در بیشتر نقاط ایران معروف است.
کبوترخانه دهنو خانه دارای بنای مدون و در ضلع غربی روستای دهنو واقع شده و شالوده اصلی آن از خشت و گل است و این بنا که مربوط به دوره قاجاری و پهلوی اول است اجزای تشکیل دهنده آن را زغلگیر، لومبندی ها (لانه کبوتر) و پلکان تشکیل می دهد.
امامزاده شاهور(ع) نیز از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) است که در روستای دهچال واقع شده و مورد تکریم و احترام خاصی برای اهالی روستا است.
بنای این امامزاده به گفته اهالی روستا نزدیک به 200 سال قدمت تاریخی دارد اما در سال های اخیر باز سازی شده و تغییراتی در آن ایجاد شده است.
امامزاده آمنه خاتون (ع)، از نوادگان امام سجاد (ع) نیز در دهستان خنداب و روستای دیزآباد این شهرستان است که قدمت آن به دوره ایلخانی می رسد و گچبری ها و خطوط گچی بی نظیر اطراف گنبد حکایت از قدمت بنا دارد.
امامزاده محمد مسعود (ع) از نوادگان امام موسی کاظم (ع) نیز در 80 کیلومتری شهر اراک و در دشت شراء واقع شده است که تاریخ حک شده بر روی ضریح چوبی و قدیمی آن نشان می دهد که ضریح در سال 1310 بر فراز مزار نصب شده و قدمت آن به دوره صفوی و پهلوی اول مربوط می شود.
شهرستان خنداب افتخار داشتن مشاهیر و نخبگان زیادی همچون حجت الاسلام و المسلمین آقا سید «رحیم مصطفوی» فرزند حاج «زین العابدین» از نزدیکان حاج آقا «سلطان» را دارد که این شخصیت بزرگ تحصیلات خود را تا درجه اجتهاد در نجف اشرف گذراند و پس از آن در محله حصار خنداب ساکن شد و باقی مانده زندگی خود را به علم و مطالعه و تهجد و تهذیب نفس سپری کرد.
از وی کرامات زیادی نقل شده و اکنون نیز اهالی برای زیارت آرامگاه این سید جلیل القدر که دارای گنبدی در کنار مسجد جامع محله حصار می باشد توسل می جویند و طلب حاجت می کنند.
حجت الاسلام آقا «محمد خندابی» نیز از دیگر مشاهیر خنداب است که تحصیلات دینی خود را تا سطح اجتهاد در اصفهان و نجف گذراند و مدتی از شاگردان مبارز آیت آلله «حائری یزدی» موسس حوزه علمیه قم بود.
درجه اجتهاد وی را سه تن از مراجع عظام آن زمان آیت الله «حائری یزدی»، آیت الله «ابوالحسن اصفهانی» و آیت الله «کوه کمره ای» تایید کرده اند.
حاج «محمد خندابی» از دیگر افتخارات این خطه است که منشاء خدمات دینی فراوانی در منطقه خنداب بوده و علاوه بر علم و کمال از هنر خطاطی نیز بهره مند بوده به نحوی که قرآن مجید را با خط زیبای خود کتابت کرده و با خوانین ظالم منطقه به مبارزه برخاست و از محبوبیت بی نظیری نزد ساکنان منطقه برخوردار بوده است.
حجت الاسلام و المسلمین میرزا «ابراهیم خندابی» نیز از روحانیون به نام این منطقه است که از مراتب علمی بالایی برخوردار بوده و علاوه بر اینکه حافظ کل قرآن بود از هنر خطاطی بهره وافری داشت و نمونه خط وی در امامزاده دیز آباد موجود است.
آخوند «صدر» یکی دیگر از روحانیون برجسته و صاحب کمال خنداب محسوب می شود که علاوه بر تحصیلات علوم دینی در شعر و خطاطی ید طولانی داشته است.
ملا «محمد زمانی» نیز از خوشنویسان و خطاطان خنداب است که کل قرآن را به صورت شصت پاره دست نویس خطاطی کرده است.
ملا «صالح صالحی» عالم و مجتهد، «علی آقا شیدا» شاعر و خطاط ،حکیم «داود حکیم حاذق» نیز از دیگر مشاهیر خطه خنداب است.
شهرستان خنداب در حوزه صنایع دستی چوبی معرق، منبت، محرق، دست بافته ها و زیراندازها، گلیم گل برجسته و فرش پتانسیل بالایی دارد و افرادی که به این خطه سفر می کنند می توانند از سوغات آن به یادگار ببرند.
فرماندار خنداب در گفت و گو با ایرنا گفت: این شهرستان از قابلیت ها و پتانسیل های بالایی در راستای توسعه گردشگری برخوردار است که باید مورد توجه قرار گیرد.
«عبدالرضا حاج علی بیگی» افزود: یک واحد بوم گردی در روستای اناج از توابع خنداب در سال گذشته با هدف توسعه گردشگری ایجاد شد.
وی بیان کرد: موافقت اولیه برای ایجاد واحدهای بوم گردی در سه روستای شهرستان خنداب در سال گذشته انجام شده که امید است این واحدها در سال جاری محقق شود.
فرماندار خنداب ادامه داد: انجام مطالعه ساماندهی چشمه «غینرجه»، تبدیل حمام تاریخی مصطفوی به بازارچه صنایع دستی و آغاز مرمت و بازسازی درمانگاه دهنو به عنوان مجتمع اقامتگاهی درمانی گردشگری از دیگر اقدام های صورت گرفته در راستای توسعه گردشگری در شهرستان خنداب در سال 97 بوده است.
خنداب با جمعیت بیش از 60 هزار نفر در غرب استان مرکزی واقع شده است و با توجه به ظرفیت های خاص منطقه یکی از قطب های کشاورزی و گردشگری طبیعی استان مرکزی به شمار می رود.
3005/6015/
گزارش از معصومه صفری