چراغ این خانه خاموش است

به گزارش ایرنا، حکایت خانه‌های تاریخی در ایران که بخشی از هویت فرهنگی کشور را تشکیل می‌دهند امروز دغدغه اصلی فعالان و دوستداران میراث فرهنگی است که تخریب یا واگذاری آنها به اشخاص حقیقی و حقوقی بدون صلاحیت نگهداری از این آثار ارزشمند تاریخی، فاجعه از میان رفتن شناسنامه فرهنگی و هویت تاریخی را تشدید می‌کند.
خانه های تاریخی یکی از مهم ترین میراث های فرهنگی، معماری و تاریخ شهری است که صیانت از آن ها از اهمیت فراوان برخوردار است.
برخی از خانه ها به دلیل نگاره های به کار رفته و سبک معماری و خانه سازی یک دوره تاریخی خاص همواره مورد توجه هستند.
با گذشت زمان ساختار معماری در محیط جغرافیایی محل استقرار خانه های تاریخی دچار دگرگونی می شود اما شیوه معماری محلی و اصالت تاریخی این خانه ها، با وجود غبار کهنگی همچنان چشم نواز است.
بنا بر آمار موجود 100 تاریخی در استان مرکزی وجود دارد که حدود 25 خانه از جمله خانه حاجباشی اراک در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
تخریب خانه «انصاری» و آسیب دیدگی خانه «حاجباشی» در روزهای اخیر موجی از اظهار نظرها و نگرانی های فعالان میراث فرهنگی را به همره داشت.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: بارش های شدید در روزهای گذشته بیشتر از هر چیز به بناهای تاریخی خشتی و گلی در نقاط مختلف کشور آسیب وارد کرد و در اراک نیز بخشی از خانه های تاریخی «حاجباشی» و «انصاری» که مربوط به دوران پهلوی اول هستند، تخریب شدند.
«علیرضا ایزدی» افزود: خانه تاریخی «حاجباشی» با وجود مخالفت های وارثان در سال های گذشته به ثبت ملی رسید و هنگامی که یک اثر تاریخی به ثبت ملی می رسد متولی حفظ آن تنها میراث فرهنگی نیست بلکه بسیاری از دستگاه ها نیز به اندازه اداره کل میراث فرهنگی مسئول هستند.
وی ادامه داد: وارثان خانه تاریخی «حاجباشی» سال های گذشته به بهانه استرداد ملک و یا دریافت تمام و کمال پول ملک به قیمت روز ایوان این بنا را که هویت اصلی خانه بود را به صورت عمدی تخریب کردند، اما اداره کل میراث فرهنگی توانایی پرداخت قیمت این ملک را ندارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بیان کرد: بارش های روزهای نخستین امسال باعث شد بخشی از دیوار بیرونی خانه حاجباشی تخریب و از پی رها شود که با هماهنگی با شهرداری قرار شد همان بخش با حضور کارشناسان این اداره کل تخریب شود اما کارکنان شهرداری علاوه برآن بخش دیگری از دیوار را نیز تخریب کردند که بلافاصله با هماهنگی مسولان بالادستی این فرآیند متوقف شد.
ایزدی افزود: خانه تاریخی حاجباشی سال 96 نیز توسط ورثه دچار تخریب ایوان شد اما هویت شهر اراک محسوب می‌شود و انتظار می‌رود که حرمت این میراث به عنوان هویت فرهنگی حفظ شود و اگر مجموعه مدیریت شهری به این نتیجه رسیده‌اند که وجود این خانه‌ها لازم نیست اعلام کنند تا میراث فرهنگی نیز تمهیدات لازم را بیندیشد و در غیر این صورت چنین اقدامات و انعکاس دو خبر تخریب بناهای تاریخی در شهر اراک آن ‌هم در نوروز که تمام تلاش خود را برای معرفی این شهر به عنوان مقصد جدید گردشگری پی می گیریم، علتی بر تشویش اذهان عمومی است.
وی در خصوص تخریب خانه تاریخی انصاری اراک نیز گفت: خانه انصاری نیز بر اثر بارش در معرض تخریب قرار گرفت و همچنین بنا وضعیتی داشت که قابل استحکام بخشی نبود و این خانه دارای مالکانی است که در مورد آن حق تصمیم گیری دارند و از سوی دیگر این بنای تاریخی به ثبت ملی نرسیده بود و در شرایط کنونی که دچار مشکلات مالی عدیده و کمبود بودجه هستیم، حفظ بناهایی که به ثبت ملی رسیده اند و بخش مهمی از هویت فرهنگی استان هستند، برای ما اهمیت و اولویت دارد.
وی افزود: درست است که خانه انصاری ثبت ملی نبوده اما میراث فرهنگی نیز به دنبال حفظ جان شهروندان است، اما اینکه 2 تخریب پی در پی آن‌هم در نوروز انجام می شود جای تامل دارد و انتظار از مجموعه شهرداری و مدیریت شهری این بود که مدیریت زمان در این خصوص انجام می‌شد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی بیان کرد: در راستای حفظ بناهای تاریخی ثبت ملی شده استان، پیگیری جدی به منظور تأمین اعتبار برای مرمت خانه تاریخی حاجباشی اراک را در دستور کار داریم و این پیگیری برای سایر بناهای مهم و ثبت شده استان از جمله بازار تاریخی اراک و نراق نیز مدنظر قرار دارد.
ایزدی افزود: بارش های شدید روزهای گذشته بازار تاریخی اراک را نیز در معرض تخریب قرار داده که هم اکنون 12 نقطه از این بنای تاریخی به صورت موقت ایمن سازی شده و بعد از پایان فصل بارشی عملیات استحکام بخشی و ایمن سازی کلی آن در دستور کار این اداره کل قرار می گیرد.
یکی از فعالان حوزه میراث فرهنگی نیز گفت: ارگ حکومتی و برج شیشه اراک که گویای هویت اصلی این شهر بود نیز اوایل دهه 60 تخریب شد.
وی که خواست نامش فاش نشود، بیان کرد: ساختمان شهرداری اراک مربوط به دوران پهلوی دوم نیز با معماری تلفیقی ایرانی و فرنگی سالها قبل تخریب شد.
وی ادامه داد: طبیعی است که مالکان و یا وارثان خانه های تاریخی دغدغه مالی خود را به دغدغه های فرهنگی ترجیح می دهند، بنابراین دستگاه های فرهنگی که متولی حفظ هویت و اصالت یک ملت هستند باید نسبت به تملک و ساماندهی این خانه اقدام کنند.
یک شهروند اراکی نیز گفت: تخریب ایوان و ضلع شمال غربی خانه حاجباشی از سوی شهرداری منطقه 2 اراک و با هماهنگی مالکان صورت گرفت و در این اقدام حدود 20 درصد از این ملک تخریب شد.
«عباس حسینی» ادامه داد: پس از اینکه بخشی از دیوار خانه حاجباشی به دلیل بارش های متوالی رها شد، شهرداری که باید همان دیوار رها شده را تخریب می کرد بخش دیگری از دیوار ضلع شرقی این ملک را نیز تخریب کرد.
این شهروند اراکی بیان کرد: برخی اعلام کرده اند که عملیات به ثبت ملی رسیدن خانه انصاری با وجود مخالت وراث ادر حال پیگیری بوده اما نیاز مالی وراث از یک سو، نبود تمکن مالی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از سوی دیگر و شدت بارش ها در روزهای گذشته نیز به تخریب انجامید.
مدیرعامل انجمن شهروند یاران آرمان خواه اراک نیز گفت: عوامل تخریب خانه های تاریخی «حاجباشی» و «انصاری» در راستای صیانت از حقوق شهروندان و میراث و هویت فرهنگی شهر اراک باید از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مشخص و به شهروندان اطلاع رسانی شود.
«علی بیگی» افزود: اگر چه خانه های تاریخی «حاجباشی» و «انصاری» سال ها در حال تخریب قرار داشته اند اما دلایل تخریب باید کارشناسی شود.
عضو شورای اسلامی کلانشهر اراک نیز گفت: خسارت 2 خانه تاریخی« حاجباشی» و «انصاری» به دلیل خسارت ناشی از بارندگی و تخریب نیازمند شفاف سازی است.
«طوفان محمدی» افزود: مطابق ماده سه اساسنامه میراث فرهنگی، متولی امر شناسایی و ثبت آثار و میراث فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی است.
وی ادامه داد: اگربنایی با ارزش تاریخی در مالکیت ارگان ها باشد، میراث فرهنگی می تواند در خواست واگذاری بنای مذکور به سازمان میراث فرهنگی را داشته باشد.
عضو شورای اسلامی کلانشهر اراک اظهار داشت: درخصوص بنای خانه انصاری، میراث فرهنگی این بنا را فاقد ارزش های میراثی اعلام نمود و با این وجود، شورای اسلامی شهر اراک چندین نشست با مالک برگزار کرد تا به هر ترتیب با اعطای امتیازاتی این بنا را خریداری و به موزه شهرداری تبدیل نماید که میسر نشد.
محمدی بیان کرد: در نهایت در روزهای اخیر مالک بدون مجوز شهرداری اقدام به تخریب ساختمان می نماید که این امر خلاف قانون است و پلیس ساختمان هم از این اقدام مالک بی اطلاع مانده است.
وی افزود: درخصوص ارزش تاریخی بنا، متولی امر یعنی سازمان میراث فرهنگی مسئول است و مداخله در این حوزه نه در تخصص و نه در حوزه مسئولیت های شورای اسلامی شهر است.
عضو شورای اسلامی کلانشهر اراک در خصوص خانه تاریخی «حاجباشی» نیز گفت: بخشی از دیوار به دلیل بارش باران و عدم مرمت بنا ریزش کرده است و شهرداری اقدام به آوار برداری و رفع خطر نموده است و به هیچ وجه بخش بیشتری از بنا را تخریب نشده است.
محمدی افزود: این بنا در مالکیت وراث خاندان حاجباشی است و پیگیری تملک و مرمت این بنا از حوزه مسئولیت های قانونی شهرداری خارج است.
شهرداری منطقه 2 اراک با صدور بیانیه ای در خصوص تخریب 2 خانه تاریخی «حاج باشی» و «انصاری» اعلام کرد: این نهاد خدماتی با توجه به تخریب و شکاف های جزئی دو ملک حاج باشی و انصاری و احتمال سقوط بر سر عابران، اخطار ایمن سازی را به هر دو ملک داده است.
این بیانیه اضافه می کند: در مورد ملک انصاری شهرداری در سال 97 با مالکان که ساکن ایران هم نبودند، بیش از 200 ساعت تماس تلفنی و مذاکره حضوری برای توافق جهت تملک ملک در راستای ایجاد باغ موزه شهرداری وقت گذاشته که به نتیجه نرسید.
در این بیانیه آمده است: تملک این ملک برای شهرداری و بازسازی آن برای استفاده به عنوان باغ موزه با هماهنگی شورای شهر در دستور کار بوده و به هیچ وجه مجوزی جهت تخریب ملک صادر نشده و در این چند روز اخیر نیز برای ایمن سازی های بعدی ملک حاجباشی که به علت بارندگی صدمه دیده بود، همکاری کاملی با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری انجام شد.
بیش از 2 هزار ابنیه تاریخی در استان مرکزی شناسایی شده که بیش از 900 مورد از این بناها ثبت ملی شده اند.
گزارش از: مصطفی مجللی نسب
3017/3075