بیمار طبیعت نشوید

 اما مصرف گياهان دارويي هميشه هم مؤثر نيست و گاهي وقت‌ها ممكن است كار دستمان بدهند. اين راهنما به شما مي‌گويد كه چرا داروهاي گياهي گاهي خطرناك هستند و چطور بايد آنها را مصرف كنيد تا كمترين ضرر را ببينيد.

• خطرات اصلي: مصرف زياد و تداخل دارويي

گياهان دارويي مبناي ساخت بسياري از داروهاي شيميايي هستند و حتي قرن‌ها قبل از آنكه پاي اين دارو‌ها به نسخه پزشكان باز شود، توسط حكماي طب سنتي تجويز مي‌شدند. اما اين گياهان خالي از ضرر و عارضه نيستند و برخلاف آنچه بيشتر مردم فكر مي‌كنند، مصرف آنها هميشه مفيد نيست. اين گياهان براساس دوز يا اندازه‌اي كه مصرف مي‌‌شوند، زمان مصرفشان، فرد مصرف‌كننده و داروها يا گياهاني كه همزمان با آنها استفاده مي‌‌شوند، عوارض متفاوتي خواهند داشت؛ مثلا استفاده از دوز بالاي گياهان دارويي مي‌تواند باعث مسموميت شود و نارسايي كبد يا كليه را در پي داشته باشد. اين عوارض در كودكان و سالمندان بيشتر است و حتي ممكن است در موارد حاد به قيمت جان آنها تمام شود. از سوي ديگر، برخي گياهان با داروهايي كه فرد استفاده مي‌‌كند تداخل دارد، برخي از آنها قدرت جذب مواد غذايي را در بدنتان كم مي‌كنند و بعضي از آنها براي افراد دچار بيماري‌‌هاي خاص به‌شدت مضر هستند؛ به‌طور مثال زنجبيل كه به‌عنوان يك درمان‌كننده گياهي در مشكلات گوارشي شناخته مي‌شود، در زنان باعث به هم ريختگي قاعدگي مي‌شود. تخم‌كتان كه يك منبع بسيار غني از فيبر، منگنز، ويتامين B1 و امگا3 است و براي چربي‌سوزي استفاده مي‌شود، مي‌تواند تعادل هورمون‌هاي زنانه را به هم بزند و باعث مشكل در انعقاد خون و بروز كيست تخمدان شود. بنابراين همانطور كه مي‌بينيد، حتي مصرف داروهاي گياهي بدون نظارت پزشك كار خطرناكي است.

• عطارها دكتر نيستند

بيشتر مردم فكر مي‌كنند گياهان دارويي را بايد از عطاري‌ها بخرند. اگرچه به‌طور سنتي عطاري‌ها اصلي‌ترين عرضه‌كنندگان اين گياهان هستند اما عطارها پزشك نيستند و نمي‌توانند به اندازه يك پزشك، سلامت گياه و تأثير آن را تأييد كنند. در واقع بايد بگوييم خريد از عطاري‌ها بي‌خطر هم نيست چون گياهان دارويي كه در عطاري‌ها عرضه مي‌شوند، ممكن است در شرايط مناسب و استاندارد از نظر دما، نور و... نگهداري نشوند. بنابراين خواص آنها تحت‌تأثير شرايط نگهداري‌شان تغيير مي‌كند. آلودگي‌هاي ميكروبي، سموم كشاورزي، فلزات سنگين و... هم مي‌توانند روي كيفيت داروهاي موجود در عطاري‌ها تأثير بگذارند. به همين دليل است كه توصيه مي‌شود گياهان دارويي را از مزارع كشاورزي كه به همين منظور محصولات را مي‌كارند تهيه كنيد.

پزشكان طب سنتي به اين مزارع دسترسي دارند و مي‌توانند به شما براي تهيه گياهان با كيفيت‌تر كمك كنند. از سوي ديگر خيلي وقت‌ها در عطاري‌ها، قرص‌ها و داروهايي عرضه مي‌شود كه معلوم نيست چه تركيباتي دارند. حتما عباراتي مثل داروي ترك‌اعتياد گياهي، داروي تضميني لاغري، داروي گياهي باروري و... را شنيده‌ايد. بعضي از اين داروها داراي تركيبات غيرقابل تأييدي هستند كه معمولا از مخلوط كردن داروهاي شيميايي و گياهي به‌دست آمده‌اند و حتي در برخي از آنها از مخدرها استفاده شده است. از آنجا كه روي اين قبيل داروهاي گياهي نظارتي وجود ندارد، مصرف آنها اصلا توصيه نمي‌شود.

همانطور كه پزشك در زمان نسخه نوشتن شرايط سني و وزني شما را درنظر مي‌گيرد و دفعات مصرف دارو را معين مي‌كند، هنگام استفاده از گياهان دارويي هم بايد ويژگي‌هاي جسماني فرد درنظر گرفته شود.

سنبل‌الطيب اگر در مقادير كم مصرف شود آرامش‌بخش است و اگر در مقادير زياد استفاده شود باعث سرگيجه و ناآرامي شده، با داروهاي بيهوشي تداخل دارد و مسموميت كبدي ايجاد مي‌كند.

رازك و شنبليله قواي جنسي را زياد مي‌كنند اما خاصيت استروژني دارند و مصرف بيش از حد آنها ممكن است ريسك ابتلا به اختلالات هورموني و حتي سرطان‌هاي سينه و رحم را بالا ببرد.

اگر دمنوش بابونه با داروي وارفارين خورده شود، مي‌تواند باعث خونريزي داخلي شود. آسپرين، پروپرانول، كلوزاپين، تئوفيلين و داروهاي ضد‌افسردگي 3 حلقه‌اي هم با بابونه تداخل پيدا مي‌كنند و موجب افزايش خونريزي مي‌شوند.

آلوئه ورا كه در سال‌هاي اخير خيلي‌ها شيفته آن شده‌اند درصورت مصرف بيش از حد مي‌تواند زيانبار باشد. اين گياه عوارضي مثل درد شكمي، اسهال، كوليت روده، اختلال در جذب پتاسيم و انقباض رحمي و سقط جنين دارد و مصرف آن در بچه‌هاي زير 12سال ممنوع است.

جينسينگ هم يكي ديگر از گياهاني است كه اين روزها خيلي‌ها طرفدار آن شده‌اند اما مصرف مقادير زياد آن باعث بي‌خوابي، اختلالات قاعدگي، افزايش ضربان قلب، اختلال در فشارخون، سردرد، اسهال، خونمردگي زير پوستي، گيجي، تغييرات خلق و... مي‌شود و به همين دلايل مصرف آن در دوران بارداري و شيردهي و در كودكان ممنوع است. پزشكان توصيه مي‌كنند افراد مبتلا به‌ ام‌اس، آرتريت روماتوئيد و كساني كه پيوند اعضا داشته‌اند از آن استفاده نكنند.

شيرين بيان كه براي درمان سوء‌هاضمه، زخم معده و التهاب لثه مؤثر است، درصورت استفاده نا‌بجا يا بيش از اندازه، موجب كاهش پتاسيم، فشار خون بالا، اختلال در ضربان قلب و تورم مي‌شود. همچنين ريفلاكس معده را تشديد كرده و احتمال سكته قلبي را در بيماران قلبي افزايش مي‌دهد.

گون براي درمان سرماخوردگي، عفونت‌هاي تنفسي و مشكلات مجاري ادراري مفيد است اما مصرف بيش از حد آن باعث آسيب رساندن به سيستم ايمني مي‌شود و زنان باردار و افراد مبتلا به بيماري‌هاي خود‌ايمني هرگز نبايد از آن استفاده كنند.

• پيشگيري كنيد و نه درمان

گياهان دارويي بيش از آنكه درمان‌كننده بيماري‌ها باشند، بايد براي پيشگيري از بيماري‌ها مورد استفاده قرار بگيرند. يعني در تغذيه روزانه، آشپزي و حتي انتخاب نوشيدني‌هايتان جايي براي آنها درنظر بگيريد. اين سنتي است كه قديمي‌هاي ما هم آن را رعايت مي‌كردند و با نوشيدن جوشانده‌ها و دمنوش‌ها، شربت‌ها و عرقيات سعي در اصلاح تغذيه و مزاجشان داشتند. اما اگر به هر دليلي دچار بيماري خاصي شده‌ايد و مي‌خواهيد از گياهان دارويي براي درمان آن استفاده كنيد، بايد اين كار را زيرنظر يك پزشك متخصص طب سنتي انجام دهيد. پزشك با درنظر‌گيري سن و سال، جنسيت، بيماري‌هاي زمينه‌اي، شدت بيماري شما و داروهايي كه مصرف مي‌كنيد، گياه مناسب و ميزان استفاده از آن را براي شما تجويز مي‌كند.