فرخ غفاری با ممیزی کنار نیامد و به گیشه باج نداد/ غفاری رئالیسم را به سینما آورد

به گزارش خبرنگار ایلنا، جلسه پخش فیلم مستند «روز بخیر آقای غفاری» ساخته پرویز جاهد همراه جلسه پرسش و پاسخ با کارگردان و حضور طهماسبی صلح جو، منتقد سینما، شب گذشته در انجمن انجمن علمی سینما ۹۵ برگزار شد.

مستند «روز بخیر آقای غفاری» ساخته پرویز جاهد، برشی از زندگی فرخ غفاری، سینماگر، منتقد، بنیانگذار فیلمخانه ملی ایران و از پیشگامان سینمای مدرن در ایران است که بیشتر عمر خود را در فرانسه زندگی کرده و در ۲۶ آذر ماه سال ۱۳۸۵ بر اثر حمله قلبی در سن ۸۵ سالگی در پاریس درگذشت.

پرویز جاهد در این نشست گفت: وجه صنعتی و تجاری سینما بسیار مهم است؛ وقتی از این منظر به سینما نگاه می‌کنیم نمی‌توانیم مخاطب را درنظر نگیریم چون اوست که جریان سینما را زنده نگه می‌دارد.

وی افزود: فرخ غفاری شخصیتی چندوجهی دارد؛ سینما یک بخش از دغدغه اوست در عین حال تاریخ سینما برایش مهم بود. غفاری اولین کسی است که تاریخ سینمای ایران را جمع‌آوری کرد. وقتی غفاری این کار را انجام داد که سینمای ایران پیشینه آن‌چنانی نداشت اما با انتشار این تاریخچه، بنیان‌گذار تاریخ‌نویسی سینمای ایران شد.

جاهد با بیان اینکه «همان فیلم‌فارسی‌ها هم برای فرخ غفاری اهمیت داشت» گفت: سینمای فارسی به‌عنوان سینمای مسلط بر جامعه اهمیت دشات و برای کسی مانند غفاری قابل بررسی بود.

او ادامه داد: کسی مثل ابراهیم گلستان و فریدون رهنما خودشان را به‌طور کلی از سینمای عامه‌پسند جدا کرده بودند اما فرخ غفاری به این سینما اهمیت می‌داد. البته گلستان این اواخر، کمی نظرش را تعدیل کرده بود. مثلا در مقابل غفاری از سینمای یاسمی و خاچیکیان دفاع می‌کند. در کل ساختار صنعتی سینما برای ابراهیم گلستان مهم‌تر است.

جاهد با اشاره به گرایش سینماگران موج نو در دهه چهل، با بیان اینکه «فرهنگ سینمایی در دهه ۴۰ خیلی پایین است» گفت: ببنید مردم در این دهه دنبال چه فیلم‌هایی بودند؟ اوج سینمای ایران فیلم گنج قارون بود که هنوز هم پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران است. چطور می‌شود به مردمی که به آن سینما عادت کرده‌اند «خشت و آیینه» (گلستان) یا «شب قوزی» (غفاری) را نشان داد؟

این منتقد سینما و فیلمساز با بیان اینکه «البته من این گرایش را نفی نمی‌کنم چون اگر نبود، سینمای دیگری هم به وجود نمی‌آمد» گفت: اما در این شرایط فیلم‌ساز حق دراد به تماشاگر باج ندهد و فیلم خودش را بسازد؛ مخاطب مهم است، اما فیلمسازان مهم زیادی در جهان بودند که مخاطب برای آن‌ها در درجه اول نبوده است.

جاهد ادامه داد: حالا که دیگر فیلم‌سازی دیجیتال شده و حتی مساله هدر دادن پول و انرژی خیلی زیاد هم مطرح نیست. ما امروز در عصر دوربین-قلم هستیم؛ در دهه ۴۰ که اینطور نبود. الان باید بگوییم در دوره دوربین-قلم که هرکسی می‌تواند با گوشی موبایلش هم فیلمی بسازد، چقدر سینما نسبت به دهه ۱۹۶۰ و سینمای مدرن اروپا و آمریکا پیشرفت داشته است؟

نویسنده کتاب «نوشتن با دوربین» با اشاره به فیلم‌سازی فرخ غفاری، گفت: «شب قوزی» نسبت به خشت و آیینه در گیشه موفق‌تر بود؛ چون حتی منتقدان هم نتوانستند با خشت و آیینه گلستان ارتباط برقرار کنند و به آن دایره سیاه دادند که معادل بی‌ارزش بود. منتقد شناخته شده‌ای مثل «شمیم بهار» هم این فیلم را بی‌ارزش خواند اما شب قوزی وضعیت بهتری داشت.

جاهد خاطرنشان کرد: درست است که این فیلم‌ها در دوره خودشان دیده نشدند اما در تاریخ سینمای ایران ایستاده‌اند و فیلمی مثل «شب قوزی» فرخ غفاری یا «خشت و آیینه» گلستان جای خودشان را در سینمای ایران حفظ کرده‌اند و فراموش نشده‌اند و گرایش‌های سینه‌فیلی ایرانی به این‌ها توجه خواهد کرد.

طهماسب صلح‌جو نیز در توصیف سینمای فرخ غفاری گفت: «جنوب شهر» فرخ غفاری فیلمی است که بسیار تحت تاثیر نئورالیسم ایتالیا ساخته شد.

این منتقد سینما ادامه داد: در دوره‌ای که فیلم‌فارسی‌ها به دنبال خیابان‌های خلوت و خانه‌های نوساز برای فیلم‌برداری است «جنوب شهر» فرخ غفاری سراغ جنوب شهر واقعی تهران می‌رود و تنها فیلمی است که تصاویری واقعی از معماری تهران و زندگی این مناطق نشان می‌دهد؛ در واقع فرخ غفاری اولین کسی است که سعی کرد رئالیسم را به سینما وارد کند.

مستند «روز بخیر آقای غفاری» شب گذشته با حضور پرویز جاهد و طهماسب صلح‌جو در سالن همایش ساختمان شماره 2 سینما تئاتر تهران نمایش داده شد.