فهرست مقالات و جزوه‌های کمیاب گنجیه پژوهشی ایرج افشار رونمایی شد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی خانه کتاب، کتاب «کتابواره: فهرست مقاله‌ها، رساله‌ها، جزوه‌های کمیاب گنجیه پژوهشی ایرج افشار سپرده شده به مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی» عصر روز یکشنبه ۲۵ مهر ماه در نشستی با حضور سیدفرید قاسمی، مجید غلامی جلیسه، علی بهرامیان، عباس مافی، پارکوهی‌ هارطونیان و سیدعلی آل‌داوود در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب رونمایی شد.

در ابتدای این نشست، سید فرید قاسمی کتاب پژوه و متخصص در زمینه تاریخ مطبوعات ایران، گفت:  پنج سال و هفت ماه و یک هفته است که استاد ایرج افشار دیگر در بین ما نیست. در این مدت خانواده، دوستان و دوستداران وی برای تحقق آرزوهای ایشان در زمینه چاپ و نشر آثارشان کوشش‌هایی کردند و مسیرهای گوناگونی برای تحقق آروزهای ایشان تعریف شده که یکی از این مسیرها،  همکاری مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی و موسسه خانه کتاب است. بر اساس این همکاری، ابتدا کتاب «فهرست نامه کتابشناسی ایران» و سپس «کتابواره» منتشر شده است.

وی ادامه داد: در این مسیر آثاری منتشر شده و خواهد شد که ناشران خصوصی رغبتی به نشر آنها ندارند و سرمایه گذاری شخصی در زمینه انتشار این آثار انجام نمی‌شود. اما باید بدانیم که این آثار از مراجع مهم و امهات هستند ولی به علت اینکه مخاطب خاص دارند سرمایه گذار شخصی و ناشر خصوصی برای سرمایه گذاری آنها رغبت نمی‌کند.

این نویسنده و پژوهشگر مطبوعات افزود: «کتابواره» با تلاش و پیگیری خانم‌ هاتونیان و آقای مافی سامان پیدا کرد و امیدواریم سایر آثار هم به همین روال انتشار پیدا کنند. در نگاه اول ممکن است کسی تصور کند که آیا می‌توان این کتاب را از آثار ایرج افشار قلمداد کنیم یا خیر؟ باید گفت بله. بزرگترین تالیف ایرج افشار، گنجینه پژوهشی اوست. هیچ اثر تالیفی ایرج افشار ۶۶ سال طول نکشید. بنا بر نوشته‌های خودشان که می‌گویند: «پایه این مجموعه در سال ۱۳۲۳ گذاشته شد و تا سال ۱۳۸۶ طول کشید».

قاسمی ویژگی‌ها و قابلیت‌های کتاب «گنجینه‌های پژوهشی» را برشمرد و گفت: همه سرآمدان، کتابشناسان و کتابداران تاریخ معاصر ایران متفق القول هستند که این کتابخانه و گنجینه به وسیله یک فرد معمولی جمع آوری نشده بله به وسیله بزرگی مانند افشار گردآوری شده که وسواس زیادی در جمع آوری منابع داشتند. باید امیدوار باشیم پس از انتشار ویرایش دوم «فهرستنامه کتابشناسی‌های ایران» و «کتابواره» که اولین کتاب برگرفته از مجموعه افشار است، سرآغازی برای انتشار سایر فهرست‌ها باشد. نباید مجموعه گنجیه پژوهشی استاد افشار را با انتشار این دو کتاب تمام شده بدانیم بلکه باید فهرست‌های گوناگونی از  مجله‌ها، نامه، عکس‌ها و... موجود درگنجینه استاد افشار  منتشر کنیم.

وی اظهار کرد: شاید کسی تصور کند که این کتابخانه به استاد افشار به ارث رسیده باشد. در صورتی که اینگونه نیست. ایشان در خانه و خانوده‌ای پُر از کتاب و مجله به دنیا آمده‌اند و این کتابخانه و گنجینه پژوهشی یک میراث فردی است که این بزرگمرد خودش به تنهایی ۶۶ سال برای جمع آوری آن تلاش کرده است.

قاسمی در پایان گفت: استاد افشار همیشه به دنبال اطلاع رسانی بود و این کار را گاهی با احیاء، تالیف و تدوین فهرست و روزگاری با تازه‌ها و پاره‌های ایران شناسی به سرانجام رسانید. از این رو «کتابواره» در جهت تحقق یکی از آرزوی‌های استاد افشار منتشر شده و امیدواریم سرآغازی برای نشر سایر فهرست‌ها باشد.

در ادامه، علی بهرامیان در سخنانی تدوین کتاب «کتابواره» را دشوار دانست و گفت: باید به تهیه کنندگان این کتاب خسته نباشید گفت چرا که تهیه فهرست از جزواتی با زبان‌های مختلف لاتین و عربی و... کار دشواری است و احتیاج به تحقیقات گسترده ای دارد.

وی افزود: ارزش این کتاب برای کسانی که در زمینه‌های مختلف ایرانشناسی کار می‌کنند، مشخص می‌شود. استاد ایرج افشار زندگی خود را صرف ایرانشناسی کرد به طوری که زندگی او با این موضوع عجین شده بود. ایشان به صورت هوشمندانه و بادقت و دلسوزی این گنیجه را گردآوری کردند.

بهرامیان بیان کرد: یادداشت‌هایی که مرحوم ایرج افشار بر کتاب‌های خود نوشته‌اند، به عنوان اثر مستقلی منتشر خواهد شد که برای اولین بار است که این اتفاق رخ می‌دهد. مرحوم افشار در زمان خودشان تلاش کردند تاریخ، فرهنگ و جنبه‌های کهن و معاصر ایران را بشناسند و به مردم روزگار خودشان بشناسانند و این کار را تسهیل کنند. هیچ موسسه‌ای از حیث عظمت کار، هوشمندی و تشخیص اینکه چه چیزی برای شناسایی ایران موثر است، با استاد ایرج افشار قابل مقایسه نیست.

در ادامه، پارکوهی‌هارطونیان با بیان اینکه با انتشار کتاب «کتابواره» یکی از خواسته‌ها و آروزی‌های من و آقای مافی به عنوان دانش آموختگان مکتب  استاد ایرج افشار محقق شده است، گفت: کتابواره نتیجه تلاش، کوشش و تجربه ۸۰  ساله استاد افشار است.

وی افزود: استاد افشار مقاله‌هایی را بر اساس نام مولف جدا کردند. من مقاله‌ها را تفکیک کردم و مواد خواندنی که باید در قسمت لاتین گنجانده شود را براساس نام نویسنده جدا کردم تا بر روی آنها کار شود. استاد افشار برای تعدادی از مقاله‌ها توضیحات لازم را نوشته بودند. اما باز هم مقاله‌هایی بودند که فاقد اطلاعات کتابشناسی بودند یا ناقص بودند. سعی کردم با مراجعه به منابع مختلف آنها را کامل کنم.

هارطونیان افزود: مقاله‌هایی که مشخصات کتاب شناسی آنها ناقص یا فاقد آن هستند، تعدادشان کم است. هدفم این بود که اگر کسی به این فهرست مراجعه کند بتواند اطلاعات کاملی راجع به آن پیدا کند. زمانی که کار کتابواره به ما واگذار شد  استاد افشار در قید حیات نبود اگر بودند بی تردید من جواب بسیاری از سوالات را از ایشان می‌گرفتم.

وی در پایان گفت: کلیه کارهای قسمت لاتین کتابواره در خود مرکز دایره المعارف انجام شده است. آخرین مرحله کار، صفحه بندی بود. صفحه بندی نوشته‌های لاتین مشکلات خاص خودش را دارد چرا که قسمت‌های مختلف لاتین کتابواره زبان‌های مختلفی را شامل می‌شود.

در ادامه این نشست، مجید غلامی جلیسه با تاکید بر اینکه نباید از هیچ چیزی در حوزه تحقیق به راحتی عبور کرد، گفت: خصیصه مهم استاد افشار این بود که به راحتی از کنار اتفاقات و منشورات رد نمی‌شدند و با دقت نظر و تامل قابل توجهی سعی می‌کردند این نکات را جمع آوری و آرشیو کنند تا به درستی بتوانند در جای خود از آن استفاده کنند.

جلیسه گفت: ما متاسفانه انسان‌های آرشیویستی نیستیم. کتابواره مصداق عینی این دقت نظر و آرشیویست بودن استاد افشار است که به همت آقای مافی و خانم‌هارطونیا عینت پیدا کرده است. کتابواره گوشزد کاملاً جدی برای کتابخانه‌ها و مراکز آرشیو ما خواهد بود و  به آنها می‌فهماند که چه راحت از داشته‌های خود گذشته‌اند و بسیاری از پژوهشگران را از این منابع محروم کردند که امروز دسترسی به آنها مشکل است.

مدیرعامل خانه کتاب عنوان کرد: امیدوارم با دیدن این کتاب به فکر آرشیو کردن درست این منابع و اطلاع رسانی درست  کتاب‌هایی از این دست باشیم. این کتاب، گواه زحمات تهیه کنندگان آن است و باید آن  را مطالعه کنیم تا ببینیم با چه دقت و حوصله‌ای تدوین شده است. امیدوارم با دقت نظر بتوانند کارهای دیگری از مجموعه گنجیه پژوهشی ایرج افشار  را  منتشر کنند.

سیدعلی آل‌داوود، مشاور عالی دایره‌المعارف بزرگ اسلامی هم در بخش دیگری از این مراسم گفت: استاد افشار از سنین جوانی در هر کنگره، همایش و برنامه علمی داخلی یا بین‌المللی حضور پیدا می‌کرد، بروشور، جزوه یا چکیده مقاله را که به زبان‌های مختلف اعم از فارسی، عربی یا لاتین توزیع می‌شد، گردآوری و در گنجینه خود جای می‌داد.

وی درباره اهمیت کتابواره برای تحقیقات ایرانشناسی افزود: یکی از مفاد وصیتنامه مفصلی که برطبق آن افشار کتابخانه و گنجینه خود را به دایره‌المعارف بزرگ اسلامی سپرد و از وظایفی که برای این مرکز تعیین کرد و سیدمحمدکاظم بجنوردی، رئیس مرکز نیز آنرا پذیرفت، این بود که مجموعه رساله‌ها، کتابچه‌ها و جزوه‌ها به صورت کتابی چاپ شود تا دستاورد بسیار خوبی برای محققانی شود که در آن رشته‌ها تحقیق می‌کنند و مجموع این مطالب طبق برآوردی که‌ هارطونیان و مافی داشتند، جمعا بیش از ۵ هزار جلد بوده است.

مشاور حقوقی موسسه خانه کتاب ادامه داد: زنده‌یاد افشار برآورد کرده بود که مجموع مطالب گنجینه پژوهشی در حیطه کتابچه‌ها، بروشورها از ۵ هزار جلد بیشتر است و ضرورت دارد که این مطالب فهرست شود. خوشبختانه با همکاری موسسه خانه کتاب و دایره‌المعارف قراردادی در این زمینه تنظیم شد که دو نفر از همکارن محقق ما در دایره‌المعارف این کار را دنبال کنند. بنابراین مجموعه رساله‌هایی که به زبان فارسی و عربی بود، از سوی مافی و مطالب لاتین با تلاش‌هارطونیان فهرست و در کتابواره جای داده شد.